Zapewne każdy ma taką miejscowość w okolicy, do której lubi wracać. Wydaje się, że zna się ją bardzo dobrze i nie ma już przed nami żadnych sekretów. Czasem uświadamiamy sobie jednak, że jest coś, co nie do końca poznaliśmy i wciąż stanowi tajemnicę. W moim przypadku taką miejscowością jest Węgierska Górka.
Położona jest ona w województwie śląskim na trasie z Żywca do Zwardonia i granicy ze Słowacją. Zaledwie kilka kilometrów od miejscowości Radziechowy, w której mieszkam.
Węgierska Górka kojarzy mi się z latem, wakacjami i dzieciństwem. To właśnie wtedy wraz z innymi dziećmi z sąsiedztwa chodziliśmy nad przepływającą przez nią rzekę Sołę. W latach późniejszych również do niej wracałem. Stanowiła miejsce, skąd często wyruszałem na górskie szlaki, lub dokąd schodziłem z gór.
Ostatni raz byłem w niej podczas wędrówki Głównym Szlakiem Beskidzkim.To jedna z miejscowości, przez którą ten szlak przebiega. Mijając ciężki schron bojowy Wędrowiec, uświadomiłem sobie, że do tej pory nie widziałem wszystkich schronów i powinienem to nadrobić. Z 5 schronów, do których strzałki można zobaczyć, widziałem tylko dwa położone tuż obok szlaków. A gdzie są pozostałe???
Spis treści
Węgierska Górka – Westerplatte Południa
Węgierska Górka zwana jest jako Westerplatte Południa. Podobnie jak na Westerplatte grupka polskich żołnierzy bohatersko odpierała hitlerowski atak w pierwszych dniach września 1939 roku. Było to możliwe dzięki ciężkim schronom bojowym, które wybudowano w tym samym roku. Z 9 zaplanowanych schronów zdołano wybudować tylko 5 noszących nazwy: Waligóra, Wąwóz, Włóczęga, Wędrowiec i Wyrwidąb. Były to żelbetonowe schrony uzbrojone w ciężkie karabiny maszynowe. Niestety z uwagi na brak czasu nie zdołano ich kompletnie wyposażyć. Jednak to właśnie dzięki tym schronom, polscy żołnierze do 3 września skutecznie bronili naszych granic i opóźnili przemarsz Dywizji Wermachtu. Miało to miejsce pomimo znaczącej przewagi hitlerowców (18 000), do liczby Polaków (1 500).
Ciężki schron bojowy Wędrowiec
Poszukiwania rozpoczynam od schronu bojowego Wędrowiec. To najbardziej znane i najczęściej odwiedzane miejsce w Węgierskiej Górce. Znajdował się w nim sztab dowódcy, a obecnie stanowi pomnik pamięci narodowej.
Zwracam uwagę na dwie tablice zawieszone na ścianie. Poświęcone zostały żołnierzom oraz mieszkańcom okolicznych miejscowości, którzy zginęli na wojnie. Pod nimi znajduje się urna z „ziemią z miejsc chwały i męczeństwa narodu polskiego„.
W środku schronu zorganizowano muzeum. Można tutaj znaleźć informacje o obronie i obrońcach Węgierskiej Górki, pamiątki związane z tym okresem, stare mundury, broń. Wszystko bardzo ciekawie zaprezentowane.
Wokół schronu zlokalizowane są bunkry, mały amfiteatr, a na wejściu czekają armaty i moździerz.
Ciężki schron bojowy Wyrwidąb
Wystarczy przejść 500 metrów główną drogą w stronę Żabnicy, by natrafić na tablicę kierującą w prawo, do dwóch kolejnych schronów. Niestety poza tą jedną tablicą nie ma więcej znaków. Powoli wspinam się na wzgórze Bukowina (510 m n.p.m.) i już mam zawrócić, gdy tuż poniżej szczytu zauważam szary obiekt. Jest piękna słoneczna pogoda, więc ładnie kontrastuje z soczystą zielenią i błękitem nieba.
Pomimo że schron Wyrwidąb nie brał czynnego udziału w działaniach wojennych widać na nim zniszczenia. Zostały one spowodowane przez Wojsko Polskie w latach 60., gdy testowano w nim materiały wybuchowe.
Niestety obecnie nikt nie dba o to miejsce. Bardzo dobrze widać to w środku, gdyż jest tam dużo śmieci. Również na ławkach umieszczonych obok nie można już usiąść. Szkoda, gdyż ze szczytu wzgórza rozpościera się piękny, panoramiczny widok na kotlinę Żywiecką.
Żałuję, że nie ma tablicy informacyjnej z nazwą ani historią tego miejsca. O tym, gdzie jestem, dowiaduję się z nawigacji.
Ciężki schron bojowy Wąwóz
Wyciągam telefon, by z pomocą nawigacji trafić do następnego schronu. Okazuje się, że muszę się wrócić, gdyż przeszedłem obok niego. Tym razem nie idę ścieżką, ale przed siebie nie zważając na pastwiska. W końcu go widzę, jest ukryty w zagajniku za krzewami i wysokimi starymi badylami pokrzyw. Nie dziwię się, że go przeoczyłem.
Schron Wąwóz położony jest tuż nad drogą z Węgierskiej Górki do Żabnicy. Do jego zadań należała m.in. obrona Wędrowca. Załoga schronu walczyła, dopóki starczyło im amunicji. Gdy Wędrowiec się poddał, to w nocy z 3 na 4 września opuścili go i dołączyli do wojsk polskich. Widoczne uszkodzenia to efekt zdetonowania w nim min w 1939 roku.
W przeciwieństwie do poprzedniego schronu ten jest bardzo ponury. Przez chwilę zastanawiam się, czy wejść do środka. Włączam jednak latarkę i ostrożnie wchodzę. Panuje tu mrok i jest wilgotno, nie przeszkadza mi to jednak spenetrować każde pomieszczenie. W środku staram się wczuć w sytuację walczących żołnierzy, którzy przez 3 dni żyli bez wentylacji, oświetlenia, wodociągu i łączności.
Tu podobnie jak w poprzednim schronie nie ma tablicy informacyjnej i są śmieci. Jest ich jednak mniej zapewne dlatego, że trudniej tutaj trafić.
Centrum Węgierskiej Górki
By zobaczyć dwa ostatnie schrony, wracam do centrum Węgierskiej Górki. Zaczynam spacer od alei Zbójników i idąc obok amfiteatru, kieruję się nad Sołę.
Znajdują się tutaj bulwary, miejsce chętnie odwiedzane przez turystów i mieszkańców. To reprezentacyjna część miejscowości, którą jak najbardziej warto zobaczyć. Można tutaj pospacerować, pojeździć na rowerze. Jest tu również siłownia na świeżym powietrzu, a dla dzieci urządzono plac zabaw.
Tuż obok bulwarów zlokalizowany jest basen. W letnie dni podobnie jak brzegi Soły zapełnia się ludźmi spragnionymi słońca i ochłody.
Spacer bulwarami to również spacer po Beskidzie Żywieckim. Przechodząc mostem na drugą stronę Soły, wchodzę do Beskidu Śląskiego. To właśnie tutaj ukryte są pozostałe schrony.
Ciężki schron bojowy Waligóra
Tuż za mostkiem rozpoczyna się ścieżka dydaktyczna Trakt Cesarski. Dochodzę nią do schronu artyleryjskiego Waligóra, zlokalizowanemu na zboczu góry Glinne.
Zadbano tu o odpowiednie oznakowanie trasy, jak również o tablicę informacyjną i porządek wokół obiektu. Niestety schron można obejrzeć tylko z zewnątrz, gdyż dostępu do środka bronią metalowe drzwi.
Waligóra był najlepiej uzbrojonym schronem i posiadał dwie armaty. Załoga miała za zadanie osłonę innych punktów oporu i robiła to do nocy z 2 na 3 września. Wtedy to wycofała się na rozkaz dowództwa. Po renowacji, która miała miejsce kilka lat temu nie widać na nim zniszczeń. Pojawił się za to na dachu druk kolczasty oraz atrapa kopuły.
Ciężki schron bojowy Włóczęga
Na koniec pozostał schron, który najtrudniej odnaleźć, a to dlatego, że go nie widać. Jak znaleźć coś, czego nie widać? Pomocne w tym jest posiadanie adresu oraz wiedza, dlaczego go nie widać.
Budowę schron poprzedziło wyburzenie domu. Gdy po wojnie właściciele domu upomnieli się o rekompensatę, otrzymali działkę wraz ze stojącym na nim schronem. Obecnie go nie widać, gdyż stanowi fundamenty domu, który na nim wybudowano. Widać jednak, że od dłuższego czasu nikt już w nim nie mieszka, gdy powoli wejście do budynku zarasta. Widocznie dom wybudowany na schronie jest na sprzedaż i czeka na kolejnego właściciela.
Schron Włóczęga oddalony jest tylko o 100 metrów na północ od schronu Waligóra. Do tej pory jednak nie wiadomo, dlaczego nie dotarł do nich rozkaz o odwrocie? Załoga musiała skapitulować rankiem 3 września, po wyczerpania wszystkich środków obrony. Efektem upadku Włóczęgi, była późniejsza kapitulacja Wędrowca.
Z tym schronem związana jest również tragiczna historia zdrady i zabójstwa. W trakcie obrony jeden z żołnierzy namawiał kolegów do poddania się, chwaląc ustrój III Rzeszy i bezsensowność umierania za II Rzeczpospolitą. Na rozkaz dowódcy został zamknięty w jednym z pomieszczeń pod strażą kaprala. Po kapitulacji, w czasie gdy załoga opuszczała schron, zastrzelił on kaprala na oczach towarzyszy.
Czy warto przyjechać i zwiedzić Węgierską Górkę?
Uważam, że należy pamiętać o historii. Przyjeżdżając do Węgierskiej Górki ma się możliwość nie tylko ją poznać, ale również dotknąć i poczuć klimat.
Węgierska Górka to jednak nie tylko schrony, ale miejscowość turystyczna, w której można spacerować, jeździć na rowerze, wyruszyć szlakiem na Baranią Górę lub Halę Boraczą oraz odpocząć. Może stanowić miejsce weekendowego wypadu, jak również wakacyjnego pobytu. W okolicy jest szereg miejsc wartych zobaczenia jak, chociażby Żywiec, Bielsko-Biała, Golgota Beskidów, Jezioro Żywieckie czy Góra Żar. Są również szlaki, którymi godzinami można chodzić i podziwiać piękno Beskidu Żywieckiego i Śląskiego.
Węgierska Górka – informacje praktyczne
Schrony bojowe w Węgierskiej Górce
- Schrony bez problemu zwiedzisz na piechotę, gdyż odległości pomiędzy nimi nie są duże.
- Prowadzi do nich również ścieżka rowerowa ,,Forty Obronne”.
- Obok schronu Wędrowiec jest mały bezpłatny parking, na którym można zostawić samochód.
- Muzeum w Schronie Wędrowiec czynne jest od maja do września. Od poniedziałku do piątku w godz. 9:00 – 16:00 po wcześniejszym kontakcie telefonicznym, natomiast w sobotę i niedzielę w godz. 10:00 – 16:00. Kontakt: Tel: (033) 864-21-87, e-mail: [email protected]
Po powrocie do domu postanowiłem poszukać szczegółowej informacji na temat schronów i tego, co się w nich działo. Okazuje się, że wciąż skrywają tajemnice i brakuje odpowiedzi na kilka pytań.
Wizytę w Węgierskiej Górce można połączyć ze zwiedzeniem Milówki, założenia dworsko-parkowego Potockich w Kamesznicy i wizytą w Radziechowach. Warto również wybrać się do Żywca, w którym można zobaczyć Muzeum Miejskie w Starym Zamku lub dwór Kępińskich w Żywcu-Moszczanicy.
Jak dojechać do Węgierskiej Górki?
Jeśli nie masz samochodu, to żaden problem, gdyż do Węgierskiej Górki bardzo łatwo można dojechać. Od strony Katowic najłatwiej to zrobić wsiadając w pociąg Kolei Śląskich. Natomiast ze strony Krakowa, wsiadając do busa, który przejeżdża przez miejscowość. Szczegóły można znaleźć na stronie https://www.e-podroznik.pl.
Węgierska Górka, gdzie zjeść?
Węgierska Górka w okolicy słynie jeszcze z jednego miejsca, a mianowicie z karczmy Pod Baranią. Ich daniem popisowym są placki ziemniaczane pieczone na blasze. Będąc w tej miejscowości, należy ich spróbować. Do wyboru ma się m.in. placki podawane z mlekiem, ze skwarkami i masłem. W sezonie czas oczekiwania na placki jest długi, ale zdecydowanie warto poczekać.
Amatorom lodów polecam te serwowane w pizzerii Przystanek. Zawsze jest tam sporo ludzi, więc widocznie nie tylko mi one smakują.
Węgierska Górka nocleg
Węgierska Górka ma sporo miejsc noclegowych o różnym standardzie. Rezerwacje hoteli można dokonać przez TUTAJ. W miejscowości można również znaleźć dużo ofert agroturystycznych.
Podobał Ci się mój wpis o fortach w Węgierskiej Górce? Dołącz do podróży na Facebooku, Instagramie i Twitterze, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych wpisów na https://podrozebezosci.pl.