Pompeje (łac. Pompeii, wł. Pompei) to jedna z trzech najbardziej popularnych atrakcji we Włoszech. Co sprawia, że co roku 2,5 miliona turystów je zwiedza? Zapewne w większości przypadków to ciekawość spotęgowana przez film, zdjęcia, a przede wszystkim tragiczną historię. Wybuch Wezuwiusza w 79 roku, w efekcie którego na kilkanaście wieków antyczne miasto znika pod kilkumetrową warstwą popiołu i pumeksu budzi olbrzymie zainteresowanie. Spotęgowane jest one tym, że katastrofa nie zrównała go z ziemią, ale w znacznym stopniu zakonserwowała. Wycieczka do Pompejów to unikalna możliwość zobaczenia starożytnego rzymskiego miasta i poznania stylu życia jego mieszkańców. Stanowisko archeologiczne pełne jest pozostałości antycznych świątyń, domów mieszkalnych, łaźni, w których freski i mozaiki zachwycają. O tragedii, która się tutaj rozegrała, świadczą odlewy zastygłych ludzi, dla których miasto stało się grobem. Część osób przyjeżdżających do Pompejów kupuje bilety i rusza na zwiedzanie wraz z przewodnikiem, większość jednak zwiedza je z mapą w dłoni. Co warto zobaczyć w Pompejach? Których miejsc nie można ominąć? Oto kilka podpowiedzi.
Spis treści
Historia i zniszczenie Pompejów
Początki Pompejów sięgają VII w. p.n.e. Założycielami miasta byli Oskowie, a do momentu zniszczenia były jeszcze pod panowaniem Greków, Etrusków, Samnitów i Rzymian. Pompeje były miastem portowym położonym na stoku wzniesienia nad rzeką Sarnus. Dzięki dużej produkcji oraz eksportowi oliwy i wina miasto dynamicznie się rozwijało, stając się bardzo bogatym. Pompeje miały ok. 20 000 mieszkańców i otoczone były ok. 3-kilometrowym murem obronnym. Posiadały także system kanalizacyjny. Z uwagi na dogodne położenie oraz bogactwo przyciągały rzymskich patrycjuszy, którzy mieli w nim swoje wille.
Pierwsza katastrofa nawiedziła Pompeje w 62 roku naszej ery. W efekcie silnego trzęsienia ziemi 65% miasta zostało zniszczone. Przez kolejne lata mieszkańcy systematycznie je odbudowywali, aż do roku 79. W dniu 24 sierpnia lub 24 października tegoż roku (dokładna data nie jest znana) mieszkańców miasta nawiedził niespodziewany kataklizm. Po południu z oddalonego od niego o kilka kilometrów wzgórza zaczął wydobywać się kilkumetrowy słup ognia, a następnie czarna gęsta chmura, która przysłoniła słońce. Dla mieszkańców Pompejów było to zaskoczenie. Nie wiedzieli, że Wezuwiusz jest wulkanem, gdyż przed wybuchem wyglądał jak zwykła góra.
Wiejący w stronę Pompejów wiatr, skierował na miasto gorący wulkaniczny popiół oraz spadające rozżarzone kamienie, które zabijały i podpalały budynki. Do miasta dotarły również trujące gazy, zabijając mieszkańców, którym nie udało się ewakuować. Erupcja Wezuwiusza trwała 3 dni i pokryła miasto warstwą popiołów o grubości 5–6 m. Na kilkanaście wieków ukryła ona miejsce położenia Pompejów. Ta sama erupcja zniszczyła także miasta Stable oraz Herkulanum (Przeczytaj: Herkulanum (Ercolano) – jedna z ofiar Wezuwiusza).
Na pozostałości Pompejów natrafiono przypadkiem podczas kopania kanału pod koniec XVI wieku. Odsłanianie miasta rozpoczęto w 1748 roku i trwa do dziś, gdyż na razie odkryto ok. 3/5 jego powierzchni. W 1997 roku Pompeje zostały umieszczone na liście UNESCO.
Pompeje – 10 atrakcji, które warto zwiedzić i zobaczyć. Przewodnik.
1. Bazylika i Świątynia Apollina w Pompejach
Główne wejście do Pompejów znajduje się obok Bramy Morskiej (Porta Marina), będącej w przeszłości bramą portową. Opodal niej przy ulicy Via Marina znajdują się pozostałości Bazyliki oraz świątyni Apollina.
Bazylika to w głównej mierze plac o wymiarach 24×55 m. W przeszłości pełniła funkcję hali targowej, ale była też budynkiem sądowym. To jedna z budowli, która nie została odbudowana przed erupcją, a warto ją zobaczyć, gdyż na ścianach zachowały się napisy sprzed 2 tysięcy lat.
Naprzeciw Bazyliki znajdują się pozostałości świątyni Apollina pochodzące z II wieku p.n.e. Tu również należy użyć wyobraźni, gdyż z 24 kolumn zachowany się tylko 2. Brakuje także posągów bogów. Na terenie świątyni stoją tylko kopie dwóch posągów Apollina i Diany, których oryginały jak większości rzeźb i fresków znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Neapolu. Pozostał natomiast marmurowy ołtarz i jońska kolumna, na której znajdował się zegar słoneczny.
2. Forum (Foro Civile de Pompei)
Sercem rzymskich miast było Forum, czyli duży plac będący centrum gospodarczym, politycznym i społecznym. To właśnie przy nim umiejscowione były najważniejsze świątynie oraz budynku użyteczności publicznej. Forum w Pompejach ma wymiar 38×157 m i otoczone jest pozostałością kolumnady. Nawet dziś to najbardziej zatłoczone miejsce, gdyż znajduje się blisko Bramy Morskiej i stanowi punkt zbiórek dla wycieczek.
Przy placu możesz zobaczyć niezliczone ilości dzbanów, stągwi, garnków czy innych glinianych wyrobów garncarskich. Znajdziesz tam także pierwsze gipsowe odlewy ciał. Wykonano je poprzez wpuszczenie do pustej przestrzeni pozostałej w miejscu, gdzie ciało ofiary katastrofy uległo rozkładowi płynnego gipsu. W przeciwieństwie do tego, co niektórzy sądzą, na terenie Pompejów nie znaleziono ciał, ale to, co widać to same gipsowe odlewy. Więcej odlewów można zobaczyć m.in. w muzeum oraz Ogrodzie Zbiegów.
Na placu warto zwrócić także uwagę na stojącą na cokole rzeźbę „Centaur” polsko-francuskiego rzeźbiarza Igora Mitoraja. Drugą rzeźbą artysty wystawioną w Pompejach jest „Dedal”.
3. Terme (Łaźnie)
Pompejańskie łaźnie to obiekty zachwycające zdobieniami architektonicznymi, a także pięknymi mozaikami i freskami. Na terenie miasta odkryto trzy kompleksy term miejskich: Termy Forum, Podmiejskie oraz Stabiańskie. Najmniejsze z nich są Termy Forum znajdujące się opodal głównego placu miasta. Składały się one z dwóch części, jednej przeznaczonej dla kobiet i drugiej dla mężczyzn. W skład łaźni wchodziły pomieszczenia na kąpiel zimną, ciepłą oraz gorącą. Zachowały się w nich gliniane figurki atlasów i piec z brązu ogrzewający powietrze, które następnie ogrzewało sale.
W Termach Podmiejskich (Thermae Suburbanae) szczególnie warto przyjrzeć się szesnastu freskom ze scenami erotycznymi znajdującymi się w przebieralni. Jeden z nich przedstawia wyobrażenie miłości safickiej i jest jedynym tego rodzaju wizerunkiem zachowanym w malarstwie antycznym.
4. Villa dei Misteri (Willa z Misteriami)
Willa z Misteriami (Villa dei Misteri) znajduje się na uboczu, poza murami obronnymi i od centrum dzieli ją 800 metrów, warto jednak ją zwiedzić. Dużo osób uważa, że właśnie w niej znajdują się najpiękniejsze freski w Pompejach. Większość dekoracji ściennych wykonanych została w II stylu pompejańskim. Najciekawszym i najbardziej tajemniczym z fresków są „Misteria dionizyjskie” o długości 17 m i wysokości 3 m, przedstawiające 29 postaci biorących udział w obrzędzie (niestety podczas mojej wizyty nie można było zwiedzać tej wilii).
5. Casa del Fauno (Dom Fauna)
Większość odkopanych domów mieszkalnych nazwano od odnalezionych w nich przedmiotów lub inskrypcji. Jednym z takich jest właśnie Dom Fauna (Casa del Fauno). Jego nazwa pochodzi od niewielkiej wykonanej z brązu statuetki tańczącego fauna, stojącej w atrium. Dom Fauna jest największym z domów znalezionych w Pompejach, którego najstarsze elementy pochodzą z III w. p.n.e. Przypuszcza się, że była to rezydencja członka rzymskiej elity z czasów republikańskich.
W środku znajdziesz interesujące założenia i detale architektoniczne, ogrody, wspaniałe przykłady rzeźb, malowidła ścienne oraz słynną mozaikę. Przedstawia ona bitwę Aleksandra Wielkiego z Dariuszem III pod Issos, a składa się na nią półtora miliona kamyków (oryginał, a jakże znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Neapolu).
6. Casa dei Vettii (Dom Wettiuszów)
Pierwsze co zwraca uwagę, gdy wchodzi się do Domu Wettiuszów (Casa dei Vetti) to malowidło ukazujące bożka płodności Priapa. Jego ogromnych rozmiarów członek spoczywa na jednej stronie wagi, a jego przeciwwagę stanowi sakwa pełna pieniędzy. Jak dla mnie to oryginalny sposób, aby odstraszyć złe moce. Dom nie jest duży, ale posiada bogate malowidła ścienne w IV stylu pompejańskim, dlatego koniecznie należy do niego wstąpić.
Innymi ciekawymi domami są m.in.: Dom Dramaturga, Dom Antycznych Polowań, Dom Loreiusa Tiburtinusa, Dom Chirurga, Dom z Małą Fontanną czy Dom Menandro.
7. Lupanar, czyli Burdel
O seksie w starożytności oraz o tym, co się działo w Pompejach, krążą legendy, dlatego nie ma się co dziwić, że burdel, czyli z rzymskiego Lupanar, jest jednym z najbardziej popularnych miejsc. Samo znaczenie słowa Lupanar też jest ciekawe, gdyż oznacza wilczą jaskinię, a prostytutka nazywana była lupa, czyli wilczyca.
Zaskoczeniem może być to, że w Pompejach odkryto tylko jeden duży dom publiczny mający 10 pokoi. Większość z pozostałych 24 ograniczała się do zaledwie jednego pokoju obok sklepu z winem. Tym, co przyciąga turystów do Lupanar, są erotyczne malowidła ścienne z ceną usługi. Sex w tamtych czasach kosztował od dwóch do ośmiu razy więcej niż za porcję dobrego wina. Ciekawostką związaną z burdelami jest także to, że miały one małe niewygodne łóżka, aby klienci za długo nie zostawali.
8. Thermopolium
Thermopolium to dzisiejszy odpowiednik „fast foodu”, uliczny stragan gdzie sprzedawano proste posiłki dla najuboższych. Jadłodajnia zazwyczaj posiadała ladę z otworami, w których mieściły się wielkie naczynia. Oprócz posiłków w takich miejscach można było odpocząć lub napić się ciepłych i zimnych napojów. Przypuszcza się, że w Pompejach takich miejsc mogło być ok. 150.
9. Amfiteatr w Pompejach
Jednym z miejsc, które na mnie wywarło największe wrażenie, był ogromny amfiteatr. Znajduje się on w południowo-wschodniej części Pompejów i nie wszyscy do niego docierają. Amfiteatr zbudowano w 80 roku p.n.e. i mieścił 20 000 osób. Był miejscem, w którym rozgrywały się walki gladiatorów, zawody sportowe oraz walki ze zwierzętami. Ma owalny kształt i wymiary 135×104 m. W środku można poczuć klimat dawnych czasów i docenić jego dobrą akustykę. To właśnie w nim w 1971 roku odbył się legendarny koncert Pink Floyd „Live at Pompeii”, a 2016 roku wystąpił David Gilmour.
Tuż obok amfiteatru znajduje się Palestra Grande, czyli boisko lekkoatletyczne z imponującym portykiem. W przeszłości ogromny dziedziniec wykorzystywano jako poligon dla gladiatorów, jak i centrum spotkań dla stowarzyszeń młodzieżowych. Palestra zawiera również pozostałości basenu i jest miejscem organizowania wystaw czasowych.
10. Teatro Grande i Teatro Piccolo (Teatr Wielki i Mały)
Teatr Wielki w Pompejach zbudowano w III wieku p.n.e. Widownia mieściła 5000 widzów i do dziś z górnych rzędów rozpościera się jeden z ładniejszych widoków na Pompeje i Wezuwiusza. Tuż obok znajduje się lepiej zachowany Odeon, czyli Mały Teatr. Został on wybudowany w 80 roku p.n.e. i mógł pomieścić do 1500 widzów.
Warto także zobaczyć przylegający do Teatru Wielkiego Quadriporch. Jest to prostokątny portyk służący najpierw jako foyer, a następnie przeznaczony na koszary gladiatorów (tzw. Portyk Gladiatorów).
Dlaczego warto przyjechać i zwiedzić Pompeje?
Przyjeżdżając do Pompejów, nie wiedziałem, czego się spodziewać i przypuszczałem, że będą podobne do tzw. Greckich Pompejów, które zwiedzałem na Santorini. Przyznam, że nie miałem zbyt wysokich oczekiwań, a to, co zobaczyłem, mnie zaskoczyło i zachwyciło. Wprost trudno uwierzyć, że wszystko, co się widzi, znajdowało się kilka metrów pod powierzchnią ziemi. Widać za to olbrzymi wkład pracy i środków, dlatego nie dziwię się, skąd wynika duża popularność tego miejsca. Mam świadomość, że większość mozaik, rzeźb czy freski to kopie, ale oglądając je w Pompejach, to nie przeszkadza i trudno je rozpoznać. Jeśli zastanawiasz się, czy warto kupić bilet do Neapolu (Przeczytaj również – 15 atrakcji, które warto zwiedzić i zobaczyć w Neapolu), to chociażby dla tego samego miejsca warto to zrobić. Pamiętaj, że opisałem tylko kilka miejsc, a cała powierzchnia zajmuje 44 hektary.
Zwiedzanie Pompejów – informacje praktyczne
Porady praktyczne dotyczące zwiedzania Pompejów:
- Pompeje to otwarty teren dlatego, jeśli zamierzać zwiedzać je w lecie lub słoneczny dzień, weź ze sobą czapkę, okulary przeciwsłoneczne oraz krem z filtrem;
- Na terenie Pompejów znajdują się krany z wodą do picia, dlatego wystarczy, że zabierzesz ze sobą jedną butelkę;
- Warto ze sobą mieć prowiant;
- Pamiętaj, że na teren nie można wnosić dużych plecaków ani walizek;
- Najwięcej turystów zwiedza Pompeje od czerwca do sierpnia, ale to również czas, gdy jest najcieplej;
- Najlepsze miesiące na zwiedzanie to: kwiecień, maj, wrzesień i październik;
- Na szybkie zwiedzanie potrzeba co najmniej 4 godzin, a dla niektórych osób cały dzień to i tak za mało;
- Zwiedzanie najlepiej zacząć do południa, gdyż niektóre obiekty po południu są zamknięte;
- W związku z pracami konserwatorskimi, co pewien czas, niektóre obiekty są wyłączone ze zwiedzania;
- Uliczki w Pompejach są bardzo do siebie podobne, dlatego przygotowałem mapę z naniesionymi na nią powyższymi atrakcjami, co ułatwi Ci zwiedzanie.
Pompeje – mapa atrakcji i ciekawych miejsc
Jak dojechać do Pompejów?
Do Pompejów najłatwiej dojechać z Neapolu pociągiem podmiejskim Circumvesuviana, kursującym na trasie Napoli-Sorrento. Podróż ze stacji Napoli Porta Nolana lub Napoli Piazza Garibaldi do stacji Pompei Scavi – Villa dei Misteri trwa ok. 38 minut. Pociąg jeździ średnio dwa razy na godzinę. Aktualny rozkład jazdy znajdziesz na stronie https://www.sorrentoinsider.com/en/naples-to-sorrento-train-schedule. Do Neapolu dolecisz tanimi liniami lotniczymi. TUTAJ znajdziesz bilety w najlepszych cenach.
Wysiadając na stacji Pompei Scavi – Villa dei Misteri i kierując się w stronę Bramy Morskiej, istnieje duża szansa, że zostanie się zaczepionym przez naganiaczy. Niektórzy z nich będą mówili, że nie ma już możliwości kupna biletów wstępu i będą oferowali bilety w wyższej cenie, ewentualnie będą oferowali zwiedzanie z przewodnikiem. Należy pamiętać, że oficjalne biuro sprzedaży biletów znajduje się tylko na terenie strefy archeologicznej. Kolejna oferta związana będzie z wycieczką na Wezuwiusza. O tym, jak zorganizować ją na własną rękę, przeczytasz na: Wezuwiusz (Vesuvio) – wejście i zwiedzanie wulkanu. Przewodnik.
Ile kosztują bilety do Pompejów?
Bilety do Pompejów kosztują 18 € za osobę. Dzieci i młodzież z UE poniżej 18 roku życia mają wstęp bezpłatny, a obywatele Unii Europejskiej w wieku 18-24 lat płacą 2 €. Bilety kupisz na miejscu lub online na stronie https://www.ticketone.it/artist/scavi-pompei. W tym przypadku doliczana jest opłata rezerwacyjna.
Jeśli planujesz zwiedzić w regionie Kampania więcej miejsc niż tylko Pompeje, to warto zastanowić się nad kupnem karty Campania Arte Card. W zależności od wyboru karty umożliwia ona bezpłatne wejście do 2 lub 5 miejsc.
- Karta Kampania 3 dni kosztuje 32 €. W cenie są 2 bezpłatne wejścia, a także 50% zniżki na kolejne, darmowy transport komunikacją miejską na terenie Neapolu oraz linią Circumvesuviana i tzw. szybka kolejka do niektórych atrakcji.
- Karta Kampania 7 dni kosztuje 34 €. W cenie jest 5 bezpłatnych wejść, a także 50% zniżki na kolejne i tzw. szybka kolejka do niektórych atrakcji. W cenę karty nie jest wliczony transport, ale często wybór tej karty bardziej się opłaca niż wybór trzydniowej. Informacje o kartach można znaleźć na stronie http://www.campaniartecard.it/.
Uwaga: Pompeje można zwiedzać bezpłatnie w pierwszą niedzielę miesiąca od października do marca. Informacje o dodatkowych bezpłatnych i ulgowych wejściach, mapy stanowiska archeologicznego oraz kupno biletów można dokonać na stronie http://pompeiisites.org/en/
Pompeje (Pompei) – godziny otwarcia
Godziny otwarcia Pompejów (Pompei) są różne i zależą od pory roku:
- od 1 kwietnia do 31 października: 9:00-19:00 (ostatnie wejście o 17:30;
- od 1 listopada do 31 marca: 9:00-17:00 (ostatnie wejście o 15:30;
- Aktualne godziny otwarcia sprawdzisz na stronie http://pompeiisites.org/en/
Uwaga: Kasa biletowa oraz wejście na teren Pompejów zamykane są 1,5h przed zamknięciem strefy archeologicznej.
Noclegi w Pompejach
Chcąc przeznaczyć na zwiedzanie Pompejów więcej dni można pomyśleć o noclegu w pobliżu. Najwięcej ofert można znaleźć TUTAJ.
Jeśli podobał Ci się mój tekst o Pompejach, to dołącz do podróży na Facebooku, Instagramie i Twitterze, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych wpisów na https://podrozebezosci.pl.