Jesienna noc 79 roku w Ercolano (pol. Herkulanum). Około 300 przerażonych osób czeka na plaży Zatoki Neapolitańskiej, na zachodnim krańcu Wezuwiusza, na południowy wschód od Neapolu. Mają nadzieję, że przypłyną łodzie, które zabiorą je w bezpieczne miejsce, z dala od erupcji wulkanu. To już prawie ostatni mieszkańcy ponad 4000 miasta, którzy jeszcze się nie ewakuowali. Niestety pomoc nie dociera na czas. Z pobliskiego wulkanu w miasto uderza pędząca z prędkością ponad 100 km/h lawina piroklastyczna. Ma ona postać gorącej chmury niosącej błoto, wodę, fragmenty skał oraz płynny pumeks. Fala ciepła powoduje, że ludzie umierają od razu. Ich skóra marszczy się, pękają kości i łamią zęby. Na miasto spada kolejnych pięć lawin. Gorąca mieszanka wdziera się do domów, zalewa ulice i przykrywa Herkulanum grubą warstwą szybkoschnącego wulkanicznego błota. Koniec Ercolano jest inny niż położonych po drugiej stronie Wezuwiusza Pompejów. Czym się różnią te dwa miasta? Jak wygląda zwiedzanie Herkulanum? Czy warto przyjechać i które budowle szczególnie trzeba zobaczyć?
Spis treści
Historia Herkulanum (Ercolano) we Włoszech
Według legendy założycielem Herkulanum był Herkules, wracający w 1243 roku p.n.e. z jednej ze swoich dwunastu prac. Inną teorię przytacza starożytny grecki geograf i historyk Strabon. Twierdzi on, że miasto zostało założone w XII wieku p.n.e. przez Osków. Ercolano było we władaniu Etrusków, Greków i Samnitów, aż w 307 roku p.n.e. podbili je Rzymianie.
W 89 roku p.n.e. staje się ono gminą rzymską i uznanym ośrodkiem wypoczynkowym dla rzymskiej arystokracji. Swoją popularność zawdzięcza świetnej nadmorskiej lokalizacji, czystemu powietrzu oraz łagodnemu klimatowi. W 62 roku miasto nawiedza silne trzęsienie ziemi, a prace przy odbudowanie trwają do 79 roku, gdy zostaje pogrzebane przez wybuch Wezuwiusza. Dokładna data erupcji wulkanu nie jest znana, ale przypuszcza się, że nastąpiło to 24 października 79 roku*.
Przez kilkanaście wieków Herkulanum ukryte jest pod grubą warstwą skał wulkanicznych, na powierzchni której powstały kolejne miasta. Do odkrycia antycznego miasta dochodzi przypadkowo w 1709 roku. Podczas kopania studni natrafiono na kilka kawałków marmuru będącego częściami teatru. Pierwsze wykopaliska prowadzone są poprzez podziemne tunele, a na większą skalę rozpoczęto je dopiero w 1924 roku. Niestety w dalszym ciągu 75% starożytnego miasta pozostaje pod ziemią i prawdopodobnie tak pozostanie przez gęstą zabudowę współczesnego Ercolano. W 1997 roku wykopaliska archeologiczne w Herkulanum podobnie jak wykopaliska w Pompejach i Oplonti, zostały wpisane na listę UNESCO.
Czym się różnią Herkulanum (Ercolano) i Pompeje?
Ercolano, jak i Pompeje to były dwa miasta położone na zboczach Wezuwiusza, Herkulanum na zachodnim a Pompeje na wschodnim. Zamieszkiwane były odpowiednio przez ponad 4000 i 20000 osób. Mieszkańcy Herkulanum mieli więcej czasu na ewakuację przez wiatr, który akurat wiał w stronę Pompejów. Liczbę ofiar w Pompejach szacuje się na 2000, natomiast w Herkulanum na 300 osób.
Herkulanum jest mniej znane niż Pompeje, pomimo że było bogatsze i jest lepiej zachowane dzięki różnym materiałom wulkanicznym, które pokryły miasta. W przeciwieństwie do Pompei zostało ono zalane błotem wulkanicznym, a nie pokryte gorącym popiołem wulkanicznym i spadającymi kamieniami. Dzięki temu też wiele budowli w Herkulanum posiada piętra. Różna była także grubość warstwy. W Pompejach to 6 metrów, a tu bardzo często przekracza 20 metrów. W Herkulanum natrafiono na wiele drewnianych elementów takich jak drzwi, meble, a także na owoce, chleb, nasiona i nawet papirusy, a to wszystko w Pompejach zostało spalone.
Zwiedzanie Herkulanum (Ercolano)
Wchodząc rano na teren strefy archeologicznej bardzo często można ją mieć tylko dla siebie. Kupując bilet, warto poprosić o mapkę, na której zaznaczone są poszczególne budowle. Dzięki niej zwiedzanie jest łatwiejsze. Istnieje też możliwość wypożyczenia audio przewodnika.
Stając na punkcie widokowym powyżej wykopalisk, widać jakby głęboką dziurę wypełnioną antycznymi budowlami, nad którą wiszą budynki współczesnego Ercolano. Chociaż trudno w to uwierzyć, w 79 roku Herkulanum było nadmorskim miastem i znajdowało się tuż nad poziomem morza. Obecnie od brzegu dzieli je 500 metrów, a niektóre obszary starożytnego miasta znajdują się aż 4 metry poniżej obecnego poziomu morza.
Równie ciekawie jak w góry prezentuje się Herkulanum, gdy zejdzie się na poziom antycznej ulicy wybrukowanej wulkanicznym lub wapiennym kamieniem. Ponad 2000-letnie domy oraz budowle użyteczności publicznej zachęcają do zajrzenia do środka i sprawdzenia, co kryją. W wielu z nich na ścianach i podłogach są mozaiki, marmurowe kolumny i posągi. Można także zobaczyć oryginalne drewniane meble i drzwi. Ciekawostką jest to, że nawet dachy budynków są wciąż nienaruszone i zachowały swój naturalny kolor.
Ruiny są w bardzo dobrym stanie, nie zostały odbudowane, jak miało to miejsce w Pompejach, przeprowadzono jedynie działania konserwatorskie. Niektórzy nawet uważają, że Herkulanum jest najlepiej zachowaną kolebką starożytnych budowli rzymskich czy greckich.
Wędrówka pustymi uliczkami i odkrywanie tajemnic budynków działa na wyobraźnie. Często można odnieść wrażenie, że nie jest się samemu, ale za chwilę pojawi się właściciel domu, jakby ich duchy krążyły gdzieś w pobliżu. Do 1980 roku sądzono nawet, że prawie wszystkich mieszkańców miasta udało się ewakuować. Dopiero wtedy znaleziono przy plaży w hangarach na łodzie grupę około 300 ciał. Dziś w tym samym miejscu można zobaczyć ich odlewy.
Zwiedzanie Ercolano powinno być uzupełnione o wizytę w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu, w którym znajduje się większość artefaktów. Można w nim zobaczyć przedmioty codziennego użytku, obrazy, mozaiki i posągi.
Co warto zobaczyć w Herkulanum (Ercolano)?
Herkulanum jest mniejsze niż Pompeje i na zwiedzenie średnio potrzeba 2 godzin. Szczególnie warto zwrócić uwagę na poniższe miejsca:
- Termy Centralne (Terme Centrali),
- Dom Argusa (Sede Degli Augustali),
- Dom Samnicki (Casa Sannitica),
- Casa del Tramezzo di Legno,
- Dom Szkieletu (Casa Dello Scheletro),
- Dom Neptuna i Amfiteatr (Casa di Nettuno e Anfitrite),
- Termopilanum, czyli rzymskie „bary szybkiej obsługi”,
- Casa del Rilievo di Telefo,
- Willa Papirusów (Villa dei Papiri),
- Magazyny portowe używane również jako hangary na łodzie (Fornici).
Herkulanum (Ercolano) – informacje praktyczne
Jak dojechać do Herkulanum (Ercolano)?
Do Herkulanum można bardzo łatwo dojechać pociągiem podmiejskim Circumvesuviana z Neapolu, Pompei lub Sorrento – trasa Napoli-Sorrento. Podróż ze stacji Napoli Piazza Garibaldi do stacji Ercolano Scavi trwa zaledwie 20 minut, a pociąg jeździ średnio dwa razy na godzinę. Cena biletu w jedną stronę to 1,60 €. Aktualny rozkład jazdy można znaleźć na stronie https://www.sorrentoinsider.com/en/naples-to-sorrento-train-schedule.
Stację kolejową od strefy archeologicznej dzieli 6 minutowy marsz i ok. 550 m. Aby tam dojść, wystarczy wyjść ze stacji i ulicą Via IV Novembre iść w dół w stronę morza.
Ceny biletów do Herkulanum (Ercolano)
Bilety do Ercolano są tańsze niż do Pompei i kosztują 11 € za osobę. Dzieci poniżej 18 roku życia mają wstęp bezpłatny, a obywatele Unii Europejskiej w wieku 18-25 lat płacą 9 €. Bilety można kupić na miejscu lub online, ale w tym przypadku doliczana jest opłata rezerwacyjna 2 €.
Uwaga: Herkulanum można zwiedzać bezpłatnie w każdą pierwszą niedzielę miesiąca od października do marca. Informacje o dodatkowych bezpłatnych i ulgowych wejściach można znaleźć na stronie https://www.coopculture.it/en/ticket.cfm?office=Scavi%20di%20Ercolano&id=72.
Campania Arte Card
Jeśli Ercolano nie jest jedynym miejscem, które planuje się zwiedzić, to warto przemyśleć zakup karty Campania Arte Card. W zależności od wyboru rodzaju karty umożliwia ona bezpłatne wejście do 2 lub 5 miejsc.
- Kampania 3 dni. Cena karty 32 €. W cenie są 2 bezpłatne wejścia, 50% zniżki na kolejne, darmowy transport komunikacją miejską na terenie Neapolu oraz linią Circumvesuviana i tzw. szybka kolejka do niektórych atrakcji.
- Kampania 7 dni. Cena karty 34 €. W cenie jest 5 bezpłatnych wejść, 50% zniżki na kolejne i tzw. szybka kolejka do niektórych atrakcji. W cenę karty nie jest wliczony transport, ale bardzo często wybór tej karty bardziej się opłaca niż wybór trzydniowej.
- Więcej kart i informacji można znaleźć na stronie http://www.campaniartecard.it/.
Godziny otwarcia Herkulanum (Ercolano)
Godziny otwarcia Herkulanum (Ercolano) są różne i zależą od pory roku.
- od 1 listopada do 31 marca: 08:30-17:00
- od 1 kwietnia do 31 października: 08:30-19:30
- Aktualne godziny otwarcia można sprawdzić na stronie https://www.coopculture.it/en/ticket.cfm?office=Scavi%20di%20Ercolano&id=72
Uwaga: Kasa biletowa jest zamykana 1,5h przed zamknięciem strefy archeologicznej.
Noclegi w Ercolano
Ercolano stanowi miejsce, gdzie można zobaczyć ruiny starożytnego miasta, a także skąd odjeżdżają autobusy na Wezuwiusza. W porównaniu do Neapolu jest spokojniejsze, dlatego gdyby ktoś szukał takiego miejsca, to jak najbardziej można się tu zatrzymać.
Podobał Ci się mój wpis z Ercolano? Dołącz do podróży na Facebooku, Twitterze i Instagramie, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych wpisów na https://podrozebezosci.pl.
*W październiku 2018 roku ogłoszono, że na terenie Pompejów znaleziono napis wykonany kredą z datą 17 październik 79 roku. Potwierdza on wcześniejsze znaleziska pozostałości jesiennych owoców i warzyw, których 24 sierpniu 79 roku (poprzednia przypuszczalna data wybuchu) nie powinno być. Na dzień dzisiejszy uważa się, że erupcja Wezuwiusza nastąpiła 24 października 79 roku. https://www.rp.pl/Nauka/181019273-Pompeje-zostaly-zniszczone-kiedy-indziej.html