Myśląc o piekle, mamy przed oczami biblijne wizje miejsca kaźni, do którego trafiają ludzie za swoje grzechy. Są oni torturowani, a karze nie widać końca. Wchodząc na teren byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, można odnieść wrażenie, że przez kilka lat piekło było umiejscowione w tym oto miejscu. Głód, eksperymenty medyczne, terror, nadludzka praca, choroby, egzekucje, komory gazowe, cyklon B – tego wszystkiego doświadczali przywożeni tutaj Polacy, Żydzi, Romowie oraz przedstawiciele innych nacji. Wizyta w Miejscu Pamięci i Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu to nie jest zwykła wycieczka. Zwiedzanie obozu przywołuje pamięć o tamtych wydarzeniach, ludobójstwie i Holokauście, a okrucieństwo, jakie tutaj się dokonało, wywołuje dreszcze. Daje również dużo do myślenia.
Spis treści
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Pomysł na utworzenie obozu pojawił się pod koniec 1939 roku, a wybór Auschwitz – jak Niemcy nazwali Oświęcim – wynikał z dogodnych połączeń kolejowych oraz znajdujących się w tym miejscu budynków dawnych koszar. Za oficjalną datę uruchomienia obozu uważa się 14 czerwca 1940 roku, kiedy to nastąpił pierwszy masowy transport do Auschwitz. W tym dniu wagonami kolejowymi przywieziono z więzienia w Tarnowie 728 więźniów politycznych – byli to Polacy oraz kilku polskich Żydów. Początkowo właśnie więźniowie polityczni, polska inteligencja oraz opozycja mieli przebywać w tym obozie.
W 1942 roku w oddalonej o 3 km od Oświęcimia wsi Brzezinka (niemiecka nazwa Birkenau) oddano do użytku obóz Auschwitz II (Birkenau). Był on największy z całego kompleksu i stanowił element nazistowskiego planu wymordowania Żydów zamieszkujących tereny okupowane przez III Rzeszę. Bardzo szybko stał się największym niemieckim obozem zagłady i to w nim zginęła większość ofiar KL Auschwitz.
Oprócz dwóch głównych obozów w latach 1942-1944 powstało ponad 40 podobozów (Auschwitz III), w których wykorzystywano niewolniczą siłę roboczą więźniów. Powstawały one głównie przy niemieckich zakładach przemysłowych, a także gospodarstwach rolniczo-hodowlanych.
Wyzwolenie obozu nastąpiło 27 stycznia 1945 roku, a w 1947 roku Auschwitz I i II przekształcono w Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. W 1979 roku tereny byłego obozu w granicach objętych muzeum zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, co wskazuje na ponadczasowe i uniwersalne znaczenie miejsca. To jedyna pozycja tego typu wpisana na listę, mająca reprezentować inne miejsca ludobójstwa.
Ile osób zginęło w obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkenau?
Na to pytanie trudno odpowiedzieć, gdyż Niemcy już w sierpniu 1944 roku rozpoczęli likwidację obozu, zacieranie świadectw zbrodni oraz palenie dokumentów. Obecnie przyjmuje się, że do KL Auschwitz deportowano co najmniej 1 300 000 ludzi w tym:
- 1 100 000 Żydów,
- 140 000-150 000 Polaków,
- 23 000 Romów,
- 15 000 sowieckich jeńców wojennych,
- 25 000 więźniów innej narodowości.
Z 1 100 000 osób, które poniosły śmierć w Auschwitz, 90% stanowili Żydzi. Większość z nich zginęła od razu po przyjeździe, trafiając do komór gazowych. W momencie wyzwolenia w obozie znajdowało się około 7 tysięcy osób.
Jak wygląda zwiedzanie byłego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu?
Jeśli nie przyjeżdża się z grupą zorganizowaną, to ma się do wyboru kilka opcji zwiedzania. Najpopularniejszymi z nich są: zwiedzanie indywidualne bez edukatora oraz zwiedzanie ogólne.
Zwiedzanie indywidualne bez edukatora
Zwiedzanie indywidualne bez edukatora w okresie kwiecień-październik możliwe jest tylko wcześnie rano oraz po godzinach szczytu. Nowe przepisy wprowadzono w 2018 roku, w związku z rosnącą liczbą osób zwiedzających obóz. Wstęp jest bezpłatny i najlepiej wcześniej zarezerwować kartę wstępu poprzez stronę internetową Muzeum.
Zwiedzanie ogólne (z edukatorem)
Zwiedzanie ogólne z edukatorem trwa około 3,5 h. Wydaje się, że to najlepsza opcja, jeśli chce się poznać historię obozu i dramatyczne wydarzenia, które miały w nim miejsce. By nic nie umknęło, każdy z wchodzących otrzymuje słuchawki, po czym wraz z edukatorem (przewodnikiem) wchodzi na teren obozu Auschwitz I.
Wizyta w obozie koncentracyjnym Auschwitz I
Podobnie jak więźniowie przekraczamy bramę z umiejscowionym nad nią napisem „Arbeit macht frei” (Praca czyni wolnym). Jest ona jednym z symboli obozu oraz cierpienia milionów istnień ludzkich. Przed nami ceglane baraki obozowe, w których obecnie znajdują się wystawy tematyczne. Poznajemy w nich życie więźniów, od momentu przekroczenia bramy aż do skremowania. Ze zdjęć zawieszonych na ścianach zerkają na nas osoby, które trafiły do tego piekła. Odebrano im wszystko, nawet imię i nazwisko. Duże wrażenie robią sterty walizek, protez, przyborów kosmetycznych oraz ścięte włosy.
Na chwilę zatrzymujemy się pomiędzy barakami 10 i 11. Ściana, pod którą składane są kwiaty oraz płoną znicze, była miejscem, gdzie rozstrzeliwano więźniów. Ostatnim punktem wizyty w Auschwitz I jest wejście do komory gazowej oraz krematorium. Na ścianach komory wciąż widać ślady po paznokciach osób szukających drogi ucieczki przed cyklonem B. Od edukatora dowiadujemy się, że ich agonia trwała od kilku sekund do 20 minut.
Wizyta w obozie zagłady Auschwitz II (Birkenau)
Drogę z Auschwitz I do Auschwitz II (Birkenau) pokonujemy bezpłatnym autobusem kursującym pomiędzy obozami. Wysiadamy obok wartowni i bramy głównej Auschwitz II, będącej ostatnim przystankiem „podróży” osób z całej Europy. Przywożono tutaj głównie Żydów i wiele transportów w całości kierowano wprost do komór gazowych. W miarę potrzeb dokonywano selekcji osób nadających się do przymusowej pracy lub eksperymentów medycznych. Osobom, które pozytywnie ją przeszły, nadawano numer, a następnie tatuowano. Auschwitz-Birkenau był jedynym obozem hitlerowskim, w którym to robiono.
Auschwitz II wygląda inaczej niż pierwszy obóz. Duża przestrzeń porośnięta trawą, a na niej rzędy baraków oraz kominów. Na końcu torów widać ruiny komór gazowych z krematoriami, wysadzonymi przez Niemców pod koniec wojny. Pomiędzy nimi Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu Auschwitz oraz 23 tablice. Na każdej widnieje ten sam napis, ale w innym języku: „Niechaj na wieki będzie krzykiem rozpaczy i przestrogą dla ludzkości to miejsce, w którym hitlerowcy wymordowali około półtora miliona mężczyzn, kobiet i dzieci, głównie Żydów z różnych krajów Europy, Auschwitz-Birkenau – 1940-1945″.
Zwiedzanie kończy się w jednym z baraków, w którym kolejny raz staramy sobie wyobrazić, w jakich warunkach musieli żyć więźniowie. Koje w trzech kondygnacjach przypominają bardziej kurnik, niż miejsce, gdzie mogliby przebywać ludzie.
Dlaczego należy zwiedzić były nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu?
Wizyta w Auschwitz to wstrząsające przeżycie, ale każda osoba chociaż raz w życiu powinna zobaczyć obóz. Budynki, zdjęcia, opisy i przedmioty przywołują przerażające wydarzenia z przeszłości oraz nie pozwalają przejść obok nich obojętnie.
Chodząc po obozie, można odnieść wrażenie, że idzie się po wielkiej przetwórni, bardzo dobrze zorganizowanej, w której rolę zwierząt rzeźnych pełnili ludzie. Najpierw transport w wagonach jak dla bydła, a następnie segregacja. Osoby chore, stare i dzieci od razu szły do komory gazowej. Oczywiście wcześniej, podobnie jak resztę więźniów, ograbiano ich z każdej rzeczy.
Tych, którzy pozytywnie przeszli segregację, golono, znakowano i umieszczano w barakach. Przydzielano je do różnych prac, które wykonywały do momentu, aż nie opadły z sił lub nie zachorowały. Przy racjach żywnościowych, które otrzymywali, dawano im maksymalnie 3 miesiące życia. Wtedy i oni trafiali do komory gazowej.
Niektórzy traktują zwiedzanie obozu Auschwitz-Birkenau jako lekcję historii, ale warto na to spojrzeć szerzej. Należy pomyśleć, co stało u podstaw powstania faszyzmu, w jaki sposób stworzono falę nienawiści i przemocy oraz odnieść to do lat późniejszych i współczesności.
Niestety, im dłużej się myśli, tym bardziej wydaje się, że my jako ludzie nie uczymy się na błędach. Od zakończenia drugiej wojny światowej wciąż wybuchają wojny i pojawiają się kolejni dyktatorzy żądni niepodzielnej władzy oraz niewahający się dla niej, cofnąć przed niczym. Czasem mordują własnych obywateli jak Czerwoni Khmerzy, którzy przez 4 lata rządów wymordowali 2 z 7 milionów obywateli Kambodży (tu znajdziesz więcej na temat Muzeum Ludobójstwa Tuol Sleng oraz Polach Śmierci). Niekiedy powodem zaangażowania w działania wojenne jest chęć zdobycia złóż naturalnych, należących do innego państwa.
Obserwując, co się dzieje na świecie, w Europie i Polsce, ponownie widać wzrost nienawiści, nacjonalizmu i rasizmu. Można mieć tylko nadzieję, że ludzkość się opamięta, gdyż kolejnej wojny światowej możemy nie przetrwać.
Zwiedzanie Miejsca Pamięci i Państwoweego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu – informacje praktyczne
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau to jedno z trzech najczęściej odwiedzanych muzeów w Polsce. W 2017 roku liczba odwiedzających przekroczyła 2 100 000. Duże zainteresowanie powoduje, że przyjeżdżając na miejsce bez zarezerwowanego biletu, stoi się w długich kolejkach bez pewności, że będzie się miało okazję zwiedzić obóz. Sugeruję, by przed przyjazdem zarezerwować wejściówkę na stronie muzeum i przyjechać pół godziny przed wyznaczoną godziną, aby odebrać bilet (tu również są kolejki).
Na teren Auschwitz nie można wnosić plecaków lub toreb, które mają wymiary większe niż 20cm/30cm/10cm. Przyjeżdżając z taką torbą, jesteśmy zmuszeni skorzystać w płatnej przechowalni.
Uwaga: nie zaleca się zwiedzania Muzeum przez dzieci do lat 14.
Bilety do Miejsca Pamięci i Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu – cennik. Aktualizacja kwiecień 2023
Wstęp do Auschwitz jest bezpłatny, ale z tej możliwości w okresie kwiecień-październik można skorzystać tylko wieczorem.
W pozostałych godzinach ma się do wyboru:
- Zwiedzanie indywidualne / Zwiedzanie ogólne 3,5 godz. / polski – karta wstępu normalna 80 zł, karta wstępu ulgowa 70 zł (ulga przysługuje uczniom i studentom do 26 roku życia z ważną legitymacją),
- Zwiedzanie indywidualne / Zwiedzanie ogólne 3,5 godz. / język obcy – karta wstępu normalna 90 zł, karta wstępu ulgowa 80 zł (ulga przysługuje uczniom i studentom do 26 roku życia z ważną legitymacją).
- Zwiedzanie studyjne do 6 godzin dla osób indywidualnych / polski – karta wstępu normalna 120 zł, karta wstępu ulgowa 100 zł (ulga przysługuje uczniom i studentom do 26 roku życia z ważną legitymacją),
- Zwiedzanie studyjne do 6 godzin dla osób indywidualnych / język obcy – karta wstępu normalna 130 zł, karta wstępu ulgowa 110 zł (ulga przysługuje uczniom i studentom do 26 roku życia z ważną legitymacją),
Bezpłatne i odpłatne karty wstępu można zarezerwować na stronie http://www.auschwitz.org.
Grupy oraz osoby prywatne mogą zarezerwować indywidualnego przewodnika, który oprowadza w wybranym języku: angielskim, chorwackim, czeskim, francuskim, hebrajskim, hiszpańskim, japońskim, niderlandzkim, niemieckim, norweskim, polskim, rosyjskim, serbskim, słowackim, szwedzkim, węgierskim i włoskim. Przewodnika można zarezerwować poprzez internet (do 5 dni przed terminem wizyty) lub mailowo (2-5 dni przed terminem wizyty).
Godziny otwarcia Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Muzeum jest otwarte przez cały rok z wyjątkiem 1 stycznia, 25 grudnia i w pierwszego dnia Świąt Wielkanocnych. Godziny otwarcia w poszczególnych miesiącach są różne.
Rozpoczęcie zwiedzania możliwe jest w godzinach* (aktualizacja kwiecień 2023):
- 7:30 – 18:00 kwiecień, maj, wrzesień
- 7:30 – 19:00 czerwiec, lipiec, sierpień
- 7:30 – 17:00 marzec, październik
- 7:30 – 16:00 luty
- 7:30 – 15:00 styczeń, listopad
- 7:30 – 14:00 grudzień
* powyższe godziny dotyczą wejścia na teren Muzeum. Czas pozostania na terenie to półtorej godziny po ostatniej godzinie rozpoczęcia zwiedzania (np. w lutym to godzina 17:30, w czerwcu 20:30)
Dojazd do Miejsca Pamięci i Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Oświęcim jest dobrze skomunikowany z Katowicami i Krakowem. Bez problemu można do niego dojechać środkami komunikacji publicznej. Czas przejazdu z Katowic to ok. 50 minut, natomiast z Krakowa 1,5 godziny. Dworzec PKP w Oświęcimiu jest oddalony od obozu o 1,6 km (21 minut marszu). Pomocna w znalezieniu środka transportu będzie strona https://www.e-podroznik.pl.
Osoby przyjeżdzające własnym samochodem, mogą go pozostawić na płatnym parkingu przy ul. Stanisławy Leszczyńskiej 16.
Adres: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Więźniów Oświęcimia 20
32-603 Oświęcim
Uwaga! Wejście do Muzeum, a także parking dla odwiedzających znajdują się przy ul. Stanisławy Leszczyńskiej 11.
Adres: Obóz Birkenau – Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Ofiar Faszyzmu
32-600 Brzezinka
Podobał Ci się mój wpis? Dołącz do podróży na Facebooku, Instagramie i Twitterze, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych wpisów na https://podrozebezosci.pl w tym o Kopalni Soli Wieliczka.