Zamki nad Dunajcem to niemi świadkowie polskiej historii odbijający się w rwących nurtach Dunajca. Wzniesione w średniowieczu na terenie Małopolski, służyły obronie naszej granicy od strony Węgier. System fortyfikacji stanowił również zabezpieczenie ważnego szlaku handlowego prowadzącego do tego kraju. W sumie w okresie od XIII do XV wieku zbudowano kilkanaście zamków. Niestety nie wszystkie dotrwały do dzisiaj. Kilka z nim odrestaurowano, natomiast w większości zobaczysz tylko ruiny. Najbardziej znanym i najczęściej zwiedzanym z zamków nad Dunajcem jest zamek w Niedzicy. Pozostałe są niezbyt oddalone od siebie i zwiedzisz je samochodem albo rowerem. Dzięki Velo Dunajec stanowią ciekawy pomysł na wyjątkową wycieczkę rowerową wzdłuż Doliny Dunajca.
Spis treści
Zamek w Czorsztynie
Zamek w Czorsztynie to najbardziej na południe wysunięty zamek Doliny Dunajca. Prawdopodobne jego fundatorem była święta Kinga i to on został wymieniony w dokumencie z 1320 roku jako warownia Wronin. Zamek ulokowano na skale wznoszącej się 95 m nad taflą Dunajca. W 1997 roku u jego stóp uruchomiono jezioro Czorsztyńskie i obecnie od tafli wody dzieli go 50 m.
Zamek lubili odwiedzać polscy królowie, w tym Kazimierz Wielki, za którego panowania nastąpiła pierwsza rozbudowa. Ostatnia miała miejsce w XVII wieku za czasów starosty Jana Baranowskiego. Powstała wtedy czterokondygnacyjna baszta zwana basztą Baranowskiego. W XVIII wieku zaczął się upadek zamku. Wpierw został zdewastowany przez wojska kozackie, a następnie spłonął dach, co przypieczętowało jego los.
Obecnie o zamek w Czorsztynie troszczy się Pieniński Park Narodowy. Odpłatnie zwiedzisz zachowane ruiny zamku średniego oraz górnego, basztę Baranowskiego oraz Zieleniec. Warta wizyty jest również panorama z tarasów zamku górnego na jezioro Czorsztyńskie, Pieniny oraz Tatry.
Zamek Dunajec w Niedzicy
Po przeciwnej stronie rzeki, a obecnie jeziora Czorsztyńskiego na wysokim wzgórzu wznosi się zamek Dunajec w Niedzicy. Zbudował go węgierski ród Berzeviczów w pierwszej połowie XIV wieku i przez większość swego istnienia należał do Węgrów. Pełnił funkcję strażnika północnych granic Królestwa Węgier. Ostatnia węgierska właścicielka opuściła go w 1943 roku, chociaż leżał on w granicy Polski od ukończenia I wojny światowej.
Z zamkiem w Niedzicy związanych jest sporo ciekawostek, interesujących postaci oraz niezwykłych legend. Przykładowo uznaje się go za jedyny non stop zamieszkały zamek górski w Polsce. Jego pierwszym polskim właścicielem był natomiast magnat i dyplomata Hieronim Łaski. W 1528 roku udał się on z poselstwem do sułtana Sulejmana Wspaniałego. Był tak skuteczny, że udało mu się zapobiec tureckiemu najazdowi na osłabione wojną domową Węgry. W zamian otrzymał od króla węgierskiego zamek w Niedzicy oraz inne włości.
Najbardziej niezwykła jest jednak historia powiązania właścicieli zamku z ostatnimi dziedzicami inkaskiego tronu oraz legendarnym skarbem Inków. Szczegółów nie zdradzę, a odkryjesz je podczas zwiedzania zamku z przewodnikiem. Jest on w cenie biletu wstępu. Sam zamek po wojnie został odrestaurowany, zwłaszcza zamek dolny oraz średni. W czasie zwiedzania poznasz historię i ciekawostki związane z zamkiem. Zobaczysz również niewielkie muzeum, lochy oraz wejdziesz na tarasy widokowe. Szczegóły zajdziesz na stronie https://zamekniedzica.pl/.
Zamek Pieniński
Najwyżej położonym zamkiem w polskich Karpatach był Zamek Pieniński, zwany też Zamkiem Pieniny. Napisałem był, gdyż obecnie pozostało z niego niewiele, tylko kawałki murów, elementy budynków oraz cysterna. Zamek Pieniński był niewielką warownią wzniesioną na półce skalnej kilkadziesiąt metrów poniżej szczytu Zamkowej Góry (799 m n.p.m.). Prawdopodobnie został zbudowany ok. 1280 roku na zlecenie św. Kingi. To właśnie w nim miała znaleźć schronienie, uciekając przed Tatarami z klasztoru w Starym Sączu podczas ich III najazdu w 1287 roku.
Zamek używano bardzo krótko, gdyż do pierwszej połowy XIV wieku. W pierwszej połowie XV wieku został zburzony. Pomimo niedługiej historii z zamkiem związanych jest sporo legend, w tym oczywiście o ukrytych skarbach. Możesz i ty ich poszukać. Dojdziesz do niego niebieskim szlakiem prowadzącym ze Szczawnicy na Trzy Korony.
Zamek Królewski w Nowym Sączu
Według dokumentu z 1331 roku zamek w Nowym Sączy zbudował Wacław II Czeski. Zastąpił on drewnianą strażnicę kamienną budowlą rozbudowaną w latach 1350–1360 przez króla Kazimierza Wielkiego. Zamek w Nowym Sączu gościł wielu polskich królów, szczególnie w początkowym okresie. W nim odbywały się również narady wielkiego księcia litewskiego Witolda z królem Władysławem Jagiełłą przed wojną z Krzyżakami. W późniejszym czasie jego znaczenie zaczęło maleć. Pewnie też dlatego, gdy został uszkodzony podczas potopu szwedzkiego, długo nie był odbudowywany. Częściowo zrobili to Austriacy w czasie zaborów i urządzili w nim posterunek policji.
Podczas wojny Niemcy zamienili go w magazyn broni oraz amunicji. Pod koniec działań wojennych w 1945 roku kilku polskich partyzantów wysadziło skład amunicji, niszcząc prawie cały zamek. W latach 50. zdecydowano o częściowej odbudowie fragmentów murów obwodowych oraz rekonstrukcji Baszty Kowalskiej. Są jednak plany, by więcej odbudować. Czy się uda?
Zamek rycerski w Rożnowie
Trzeba sporo wyobraźni, by we fragmentach murów wieży oraz kaplicy dostrzec gotycki zamek rycerski w Rożnowie. Ruiny za to mają bardzo malownicze położenie na wzgórzu Łaziska niedaleko Jeziora Rożnowskiego. Historia budowli sięga XIII wieku i stojącej tu strażnicy wzniesionej przez ród Gryfitów. W XIV wieku w jej miejscu wzniesiono kamienny zamek o wymiarach 44 metry na 20 metrów. Najsłynniejszym właścicielem Zamku w Rożnowie był Zawisza Czarny. Okres świetności warowni skończył się wraz z rodem Tarnowskich. W XVI wieku uznali, że budowla jest za mała i ją opuścili.
W 2014 roku pozostałości zamku trafiły w ręce krakowskiego przedsiębiorcy. Założył on fundację mającą na celu odbudowę Zamku Zawiszy Czarnego w Rożnowie. Ruiny odwiedziłem pod koniec września 2022 roku i nie zauważyłem, by cokolwiek w tej kwestii się działo.
Zamek Jana Amora Tarnowskiego w Rożnowie
Za opuszczenie gotyckiego zamku w Rożnowie — zwanego czasem Górnym Zamkiem — odpowiada hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski. W 1560 roku w odległości około kilometra od starego zamku zaczął budować nowy renesansowy zamek — zwany Dolnym Zamkiem. Tarnowski był wojskowym i planował zbudować nowoczesną fortecę. Konstrukcja jest ciekawa. Składa się beluarda, czyli pięciobocznej baszty połączonej kamiennym murem ze strzelnicami. Grubość murów dochodzi do 3 metrów.
Gdy w 1561 roku hetman zmarł, wstrzymano budowę i nigdy jej nie ukończono. W późniejszym czasie mieściły się w niej: ludwisarnia, gorzelnia oraz zbór braci polskich. Obecnie zamek jest w prywatnych rękach i coraz bardziej zarasta.
Zamek Tropsztyn
Stromy półwysep z trzech stron otoczony wodą, a na nim kamienna budowla. Tak wygląda Zamek Tropsztyn we wsi Wytrzyszczka. Pomysłodawcami powstania zamku był ród Gierałtów-Ośmiorogów. Miał on służyć obronie tzw. Bramy Sądeckiej, przez którą wiódł szlak w stronę Węgier. Pierwsza drewniana konstrukcja powstała w XIII wieku, natomiast kamienna co najmniej w 1382 roku. W 1574 roku w zamku zamieszkali zbójnicy. Wykorzystali oni jego idealne położenie, by łupić kupców oraz przepływające tratwy. Proceder przerwali właściciele sąsiedniego zamku w Rożnowie. Napadli oni na zamek, wybijając zbójców i przy okazji niszcząc go. Początkiem XVII wieku twierdza spłonęła i była ruiną do XX wieku.
W 1970 roku pozostałości fortecy kupił Andrzej Benesz uważający się za potomka Sebastiana Berzewiczy, a także spadkobiercę inkaskiego skarbu. Podobno jest on ukryty w ruinach zamku. Od 1995 roku zamek jest odbudowywany i można go zwiedzać w okresie letnim. Szczegóły znajdziesz na http://polinar.pl.
Zamek w Czchowie
W odległości kilku minut od rynku w Czchowie, na wzgórzu zwanym Baszta znajduje się Zamek w Czchowie. Wszystko zaczęło się pod koniec XIII wieku, gdy na polecenie króla Wacława II wzniesiono w tym miejscu wieżę obronną. W XIV wieku za panowania Władysława Łokietka rozbudowano ją w warowny zamek. Początkowo chronił komorę celną. Był również siedzibą starostów czchowskich oraz sądu ziemskiego i więzienia. Opuszczony w połowie XVII wieku, powoli zamieniał się w ruinę.
Kilka lat temu miasto postanowiło odbudować zamek i zagospodarować wzgórze. Do zachowanej kamiennej baszty, dobudowano bramę z drewnianym mostem zwodzonym, podwyższono mury obwodowe, zbudowano taras widokowy z rozległą panoramą, urządzono niewielkie muzeum oraz ustawiono broń średniowieczną i współczesną. Całość wygląda bardzo dobrze i warto to zobaczyć. Przez cały rok na dziedziniec z tarasem wejdziesz za darmo. Wstęp do wieży jest płatny, a wieża jest otwarta w sezonie letnim. Niedaleko zamku znajdziesz duży, bezpłatny parking. Szczegóły na http://moksir.czchow.pl.
Zamek w Melsztynie
We wsi Melsztyn na wzgórzu Zamczysko trwa właśnie odbudowa zamku. Jego historia sięga roku 1347 i związana jest z postacią kasztelana krakowskiego Spicymira herbu Leliwa. Leliwici byli jednymi z wielu znanych rodów, do których w ciągu wieków należała warownia. Udało się jej przetrwać najazd Szwedów, niestety uległa zniszczeniu ok. 1772 roku w czasie konfederacji barskiej. Jako ruina służyła za materiał budowlany dla okolicznych chłopów oraz powstającego kościoła w Domosławicach.
Od 2022 roku właścicielem zamku w Melsztynie jest gmina Zakliczyn. To właśnie z jej inicjatywy oraz pozyskanych środków wpierw zabezpieczono ruiny, następnie przeprowadzono badania archeologiczne, a od 2018 roku trwa odbudowa. Jestem ciekawy jej ostatecznego efektu.
Zamek Trzewlin w Wielkiej Wsi
Jednym z bardziej tajemniczych zamków Doliny Dunajca jest Zamek Trzewlin w Wielkiej Wsi. Prawie nic z niego nie zostało, oprócz małego fragmentu murów oraz śladu po suchej fosie. Nie wiadomo jednak, dlaczego w XVII wieku zamek został rozebrany. Część historyków przypuszcza, że może nigdy nie został ukończony. Budowę jego w XIV wieku rozpoczął ród Białoniów herbu Rawicz i tu kolejna zagadka. Czyżby używali nazwiska Trzewliński, a może pisali, że są z Trzewlina i ze stąd pochodzi nazwa zamku? Tego też nie wiadomo. Zarośnięte pozostałości znajdują się na wzgórzu Panieńska Górka 120 metrów nad Dunajcem. Na jego szczycie postawiono duży krzyż.
Zamki nad Dunajcem. Czy warto je zwiedzić?
Gdy zacząłem zagłębiać się w historię zamków nad Dunajcem, to okazało się, że każdy z zamków ma inną. Wpływ na to mieli różni właściciele, usytuowanie, funkcja, rozmiar, a czasem szczęście lub pech. Z uwagi na to, że prowadzę blog podróżniczy, a nie historyczny skupiłem się na zamkach i ruinach wciąż istniejących. Oprócz nich było jeszcze kilka, po których nie ma śladu.
Dlaczego warto zwiedzić zamki nad Dunajcem? By poznać mniej znaną Małopolskę, a przy okazji naszą historię. Polecam także zobaczyć inne atrakcje w Dolinie Dunajca i jej okolicy. Czekają na ciebie: stare zabytkowe kościoły, muzea, Miasteczko Galicyjskie, Sądecki Park Etnograficzny oraz miasta, w tym Nowy Sącz na czele. Wycieczkę można zakończyć w Tarnowie. O atrakcjach Tarnowa przeczytasz TUTAJ.
Zamki nad Dunajcem. Mapa zamków
Szlak rowerowy Zamki Doliny Dunajca
Kochasz rowery? W taki razie rusz na szlak rowerowy Zamki Doliny Dunajca. Swoją przygodę zacznij w Czorsztynie, odrywając piękno Pienin, a następnie przez Ziemię Sądecką dojedź do Tarnowa. Taki sposób spędzenia wolnego czasu umożliwi ci bliższy kontakt z naturą i lepsze poznanie zamków oraz innych atrakcji na szlaku. O noclegi nie martw się, gdyż dużo tu miejsc noclegowych od hoteli do agroturystyk.
Zamki nad Dunajcem. Noclegi
Zwiedzenie zamków nad Dunajcem to ciekawy sposób na spędzenie weekendu. Gdzie jednak szukać noclegów? Podczas mojego wyjazdu nocowałem w Nowym Sączu w Gościńcu Galicyjskim znajdującym się w centrum Miasteczka Galicyjskiego. Z zewnątrz Miasteczko wygląda jakby człowiek cofnął się o 100 lat, co sprawia niesamowity klimat. Noclegi w Gościńcu Galicyjskim zarezerwujesz TUTAJ.
Jeśli podobał ci się mój artykuł o zamkach nad Dunajcem, to dołącz do podróży na Instagramie, Facebooku i Twitterze, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych artykułów na https://podrozebezosci.pl.
Używasz Pinteresta? Mam dla Ciebie zdjęcie do pina z zamkami nad Dunajcem.
