Stara Kopalnia w Wałbrzychu, a właściwie Centrum Nauki i Sztuki „Stara Kopalnia”, określana jest jako największa atrakcja turystyki poprzemysłowej w Polsce. Dla mnie to także drugie najciekawsze miejsce w Wałbrzychu po Zamku Książ. Stara Kopalnia to fantastycznie zrewitalizowana dawna Kopalnia Węgla Kamiennego „Julia” i miejsce, gdzie obok Muzeum Przemysłu i Techniki działa m.in. Galeria Sztuki Współczesnej oraz Centrum Ceramiki Unikatowej. Zabytkowe budowle, autentyczne wnętrza i maszyny, a przede wszystkim przewodnicy-górnicy, którzy oprowadzają po znanych ich miejscach i obok wiedzy technicznej oraz znajomości historii opowiadają o własnych doświadczeniach – tak wygląda zwiedzanie Starej Kopalni w Wałbrzychu. A jak to wszystko się zaczęło?
Spis treści
Historia Kopalni Węgla Kamiennego „Julia” w Wałbrzychu
Pierwsze nieduże kopalnie działały na terenie Wałbrzycha już w XVI wieku, dlatego uważa się Dolnośląskie Zagłębie Węglowe za najstarszy region wydobycia węgla kamiennego w dzisiejszych granicach Polski. W 1770 roku w obecnej dzielnicy Wałbrzycha Biały Kamień powstała kopalnia „Fuchs” (niem. Lis), która funkcjonowała pod tą nazwą do 1945 roku.
Po wojnie kopalnia wielokrotnie zmieniała nazwę. Nazywała się „Julia”, „Biały Kamień”, Thorez”, by krótko przed zamknięciem ponowie wrócić do nazwy „Julia”. Przez cały ten czas powiększał się jej obszar oraz przyłączane były kolejne pola wydobywcze. Ostatni wagonik z węglem wyjechał z niej 20.09.1996 roku, a dwa lata później zakończono likwidację wyrobisk. Na tym jednak historia kopalni się nie skończyła. Już w 1999 roku otworzono na jej terenie Muzeum Przemysłu i Techniki, które w obecnej formie funkcjonuje od 2014 roku. W 2015 roku Centrum Nauki i Sztuki „Stara Kopalnia” zostało wpisane na listę Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.
Stara Kopalnia w Wałbrzychu – zwiedzanie
Zwiedzanie rozpoczynam przed Sztygarówką, dawnym biurem sztygarów zamienionym w Centrum Obsługi Zwiedzających. Znajdują się w nim kasy biletowe, bardzo przyjemna Caffee Sztygarówka, informacja turystyczna oraz recepcja dla urządzonych na piętrze pokoi gościnnych. Budynek wygląda inaczej niż pozostałe z kompleksu, gdyż jego ściany pokrywa półprzezroczysta, futurystyczna elewacja tytanowo-cynkowa.
Pomiędzy budynkami można chodzić na własną rękę, ale aby zwiedzić wnętrza oraz podziemia Muzeum Przemysłu i Techniki, do tego potrzebny jest przewodnik. Moim jest Pan Bogdan, emerytowany górnik, który jak przed laty wyrusza ze mną na trasę, którą górnicy pokonywali codziennie.
Zaczynamy od markowni, w której wydawano górnikom znaczki kontrolne tzw. marki. Miały one na celu ewidencję górników pracujących pod ziemią, ale służyły także do identyfikacji zwłok. Po odebraniu marki, górnicy szli do łaźni łańcuszkowej. Było to zaplecze socjalne z łaźnią oraz szatnią, w której na charakterystycznych łańcuchach zakończonych hakami zostawiali odzież oraz rzeczy osobiste.
Zwiedzanie z Panem Bogdanem, to nie tylko okazja, aby zobaczyć przedmioty dnia codziennego górników, ich lampy czy też mundury galowe, ale przede wszystkim możliwość wysłuchania historii związanych z kopalnią oraz z miastem. Opowiada on i demonstruje model Lisiej Sztolni. Wspomina także, że w latach 70. XX wieku w kopalni pracowało ok. 8000 górników, Są również historie zabawne, jak wytłumaczenie, do czego służył dupochlast.
Oprowadzanie odbywa się po zabytkowych budynkach wzniesionych pomiędzy 1867 a 1924 rokiem. Są one wyremontowane, czyste, pełne wiekowych i dobrze zachowanych maszyn oraz urządzeń. Bardzo podobają mi się zdjęcia ukazujące, jak poszczególne pomieszczenia oraz kopalnia wyglądały w przeszłości.
Wieża widokowa w Starej Kopalni w Wałbrzychu
Jednym z ciekawszych punktów zwiedzania kopalni jest możliwość wejścia na 25-metrową Wieżę Ekologii. Została ona wzniesiona w 2014 roku w miejscu ówczesnej chłodni kominowej. Na jej szczycie znajduje się platforma widokowa z przepiękną panoramą. Oprócz budynków dawnej kopalni widać z niej hałdy, zabudowania Wałbrzycha oraz góry z najwyższymi szczytami Gór Wałbrzyskich Borową oraz Chełmcem.
Z wieży widokowej można zobaczyć ogrom kopalni, w końcu centrum zajmuje powierzchnię ponad 4,5 hektara. Zainstalowana w niej winda daje możliwość podziwiania widoków również osobom niepełnosprawnym oraz rodzicom z wózkami dziecięcymi. Bardzo ciekawie wieża prezentuje się w nocy.
Podziemia Kopalni Węgla Kamiennego „Julia” w Wałbrzychu
Zwiedzanie kopalni byłoby niepełne bez wejścia do podziemi. Stare wyrobiska kopalni „Julia” zostały zasypane, pozostała jednak sztolnia szkolenia oraz tunel odstawy kamienia pełne narzędzi służących do wydobywania i ładowania węgla. One, wraz z opowieściami Pana Bogdana pomagają uświadomić, jak trudne warunki tutaj panowały, a także, że bywało jeszcze ciężej.
Przykładowo pierwsza obudowa stalowa pojawiła się w kopalni dopiero w 1920 roku, a wcześniej na dole było tylko drewno. O tym, jak było niebezpiecznie, świadczy także to, że w latach 1945-1998 w Zagłębiu Wałbrzyskim tylko pod ziemią zginęło 1031 górników. Mało też kto o tym wie, że pod Wałbrzychem wydrążono aż 254 km tuneli.
Stara Kopalnia Wałbrzych – miejsce pełne kultury
Na tym skończyłem moje blisko dwugodzinne zwiedzanie z przewodnikiem. W Centrum Nauki i Sztuki „Stara Kopalnia” na zwiedzających czeka jednak więcej atrakcji. Najlepiej udać się do Sztygarówki, by dowiedzieć się, jakie wystawy można dodatkowo obejrzeć, tym bardziej że większość z nich jest bezpłatna. Odbywają się one w Galerii Sztuki Współczesnej oraz w Centrum Ceramiki Unikatowej.
Na najmłodszych czeka również szereg warsztatów, w tym ceramicznych, garncarskich, zdobniczych, kalkomanii oraz graficznych. Szczegółowe informacje o warsztatach można uzyskać pod numerem telefonu 74 667 09 21 lub poprzez [email protected]. Są one także zamieszczone na stronie kopalni, gdzie można kupić bilety.
Na terenie Starej Kopalni odbywają się również koncerty i festiwale, a w sezonie wakacyjnym organizowane jest kino pod chmurką, na które i mi udało się załapać.
Czy warto zwiedzić Starą Kopalnię w Wałbrzychu?
Pierwszy raz o Starej Kopalni usłyszałem, dopiero gdy wybierałem się Wałbrzycha. Miałem nocować na jej terenie i przy okazji ją zwiedzić. Myślałem, że będzie przypominała Kopalnię Guido, lub inne górnośląskie kopalnie, a tu spotkała mnie wielka niespodzianka. Stara Kopalnia bardziej niż śląskie kopalnie przypomina największy skansen przemysłowy w Czechach, czyli położony w ostrawskiej dzielnicy Dolni Vitkovice kompleks górniczo-hutniczego. Tak samo jak w Czechach, jest to przestrzeń kulturalno-edukacyjna umiejętnie łącząca przeszłość z teraźniejszością oraz z przyszłością.
W ostatnich latach kilka razy spotkała mnie podobna niespodzianka. Tak samo było w Muzeum Emigracji w Gdyni oraz Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Podobnie jak tamte muzea polecam zwiedzenie Starej Kopalni. Uważam nawet, że obok Zamku Książ jest to miejsce, bez zwiedzenia którego nie można wyjechać z Wałbrzycha. O innych ciekawych miejscach w Wałbrzychu przeczytasz na – 10 atrakcji, które warto zobaczyć i zwiedzić w Wałbrzychu.
Centrum Nauki i Sztuki „Stara Kopalnia” w Wałbrzychu – informacje praktyczne
Stara Kopalnia Wałbrzych – ceny biletów i godziny otwarcia
Aktualne ceny biletów oraz godziny otwarcia znajdziesz na https://starakopalnia.pl.
Bardzo popularne jest również Nocne zwiedzanie Starej Kopalni. Odbywa się ono dwa razy w miesiącu, natomiast w wakacje co tydzień. Podczas niego otrzymuje się ekwipunek górniczy, z uniformem, kaskiem oraz latarką i oprócz zwiedzania wykonuje się prace górnicze.
Starą Kopalnię można zwiedzić taniej kupując bilet „Explore Wałbrzych”. Umożliwia on zwiedzenie największych atrakcji miasta: Zamku Książ, Starej Kopalni, Muzeum Porcelany oraz Palmiarni.
Jak dojechać do Starej Kopalni w Wałbrzychu?
Stara Kopalnia znajduje się w wałbrzyskiej dzielnicy Biały Kamień, oddalonej od wałbrzyskiego rynku o 1,6 km. Przejście z rynku zajmuje około 20 minut. Do kopalni można także dojechać komunikacją autobusową. Na miejscu jest duży parking samochodowy.
Pokoje Gościnne Stara Kopalnia w Wałbrzychu
W Starej Kopalni oprócz zwiedzania można przenocować. Na piętrze w zabytkowym budynku Sztygarówki znajdują się pokoje gościnne, jedno i dwuosobowe. Pokoje są komfortowe, dobrze wyposażone, czyste, a obsługa jest miła. Polecam skorzystać ze śniadania, które jest obfite i bardzo smaczne.
Pokoje Gościnne Stara Kopalnia mają świetną lokalizację, dlatego mogą stanowić bazę do zwiedzania Wałbrzycha, okolicznych miejscowości oraz górskich wędrówek. Noclegi można zarezerwować TUTAJ, pod numerem telefonu + 48 74 667 09 70, lub mailowo przez [email protected].
Podobał Ci się mój wpis o Starej Kopalni? Dołącz do podróży na Instagramie, Facebooku, TikToku i YouTube, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych wpisów na https://podrozebezosci.pl.
Jeśli używasz Pinteresta, to mam dla Ciebie zdjęcie do pina ze Starej Kopalni.
