Zamek Książ (Fürstenstein) to główna atrakcja Wałbrzycha oraz jedno z najciekawszych miejsc na Dolnym Śląsku. To nie tylko piękna budowla, tarasy z ogrodami czy park, ale także niesamowita historia pełna tajemnic oraz legend. Zwiedzanie Zamku Książ może zająć nawet cały dzień, gdyż oprócz trzeciego co do wielkości zamku w Polsce w okolicy jest także sporo miejsc wartych zobaczenia. Pierwszy raz zwiedzałem zamek dawno temu w ramach zorganizowanej wycieczki. Tym razem przyjechałem sam, aby przyjrzeć mu się dokładniej. Oto moja propozycja 10 miejsc, które koniecznie musisz zobaczyć, zwiedzając Zamek Książ.
Spis treści
Zamek Książ najciekawsze atrakcje. Co warto zobaczyć i zwiedzić będąc w Zamku Książ?
1. Dziedziniec Honorowy Zamku Książ
Historia Książa ma już ponad 700 lat. Pierwsza wzmianka podaje, że w miejscu zniszczonej strażnicy w latach 1288-1292 powstała murowana warownia. Jej fundatorem był Bolko I Surowy, wywodzący się z linii Piastów świdnicko-jaworskich. Po Piastach Książ przeszedł w ręce królów czeskich. Był też m.in. zbójeckim gniazdem rycerzy raubritterów, aż w 1509 roku kupił go Konrad von Hoberg z rodu, który w XVIII wieku zmienił pisownię nazwiska na Hochberg. Dla Hochbergów Fürstenstein — jak wcześniej zwano Książ — stał się zamkiem rodowym. Władali oni nim aż do 1941 roku, gdy przeszedł w ręce nazistów.
Zamek Książ był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany, dlatego można w nim dostrzec różne style architektoniczne. Największe zmiany dokonano w XVIII oraz na początku XX wieku. Podczas pierwszej dużej przebudowy tzw. barokowej, powstała wschodnia fasada oraz imponujące wejście do zamku. Jego częścią był powstały w latach 1722-1732 Dziedziniec Honorowy. Miał on sprawić, aby przyjeżdżający goście widzieli, że oto przybywają do wytwornej rezydencji jednej z siedmiu najbogatszych rodzin ówczesnej Europy. To właśnie w tamtym okresie powstała kamienna, ażurowa balustrada, posągi greckich bóstw oraz alegorii, czy postumenty lwów z herbowymi tarczami. Wciąż wywołują one olbrzymie wrażenie i dają przedsmak tego, co czeka na zwiedzających w środku.
2. Apartamenty Księżnej Daisy i wystawa „Książ od kuchni”
Zamek Książ ma ponad 400 pomieszczeń i po zamku w Malborku oraz Zamku Królewskim na Wawelu jest trzecim pod względem wielkości zamkiem w Polsce. Zwiedza się go z audioguidem (w niektóre dni można także z przewodnikiem) i, pomimo że nie wszystkie pomieszczenia są udostępnione, trwa to ok. 1,5 godziny. Czas ten jednak bardzo szybko mija. Audioguide jest świetny, a mijane sale dają okazję poznać historię tego miejsca oraz osób z nim związanych.
Na przełomie XIX i XX wieku Hochbergowie byli jedną z trzech najbogatszych rodzin w Prusach. Twórcą potęgi był książę Hans Heinrich XI, panujący w latach 1855-1907, a jego następcą Hans Heinrich XV zmarły w 1938 roku. To właśnie za rządów tego ostatniego przeprowadzona została druga przebudowa, a on sam był mężem urodzonej w Walii Marii Teresy Oliwii Hochberg von Pless, bardziej znanej jako Daisy, czyli Stokrotka.
Daisy uchodziła za jedną z najpiękniejszych kobiet tamtej epoki i była ostatnią panią na zamku. Książ lubiła bardziej niż Zamek w Pszczynie, który również należał do Hochbergów. Udało się jej zrobić z Książa miejsce, gdzie spotykały się koronowane głowy oraz wpływowi ludzie. Dziś w Apartamentach Księżnej Daisy można odbyć podróż w czasie i zobaczyć, jak wyglądało życie Hochbergów na początku XX wieku. Znajdziesz w nich stałą wystawę „Książ od kuchni”, na którą składa się ponad 200 wyjątkowych zdjęć ukazujących nie tylko zamek, rodzinę książęcą, ale także zwykłych ludzi, którzy dla nich pracowali. Zdjęcia są opisane w trzech językach i pozwalają stanąć oko w oko z przeszłością. Zobaczysz, jak dorastały dzieci, wyglądały wnętrza, zanim zostały splądrowane i zniszczone oraz choć na chwilę poczuć klimat, jaki tutaj panował.
3. Sala Maksymiliana na Zamku Książ
Zwiedzając Zamek Książ, przechodzi się przez wiele pięknie odrestaurowanych sal z zabytkowym wyposażeniem oraz bogato zdobionych. Z tego samego okresu co Dziedziniec Honorowy pochodzi dwukondygnacyjna złota Sala Maksymiliana. Jest ona najlepiej zachowaną barokową salą reprezentacyjną na Śląsku, ale uważa się ją także za jeden z najpiękniejszych pałacowych salonów w Polsce. Reprezentuje ona styl baroku wiedeńskiego, a wśród jej twórców było wielu znanych XVIII-wiecznych artystów.
Na szczególną uwagę zasługują bogato zdobione kominki z czarnego, włoskiego marmuru ozdobione mitologicznymi postaciami, trzy balkoniki służące orkiestrze dworskiej oraz ozdabiający sufit plafon. Jego twórcą był praski malarz Antoni Felix Scheffler, a przedstawia on wizytę Ateny w siedzibie Muz na Helikonie.
4. Tarasy i ogrody Zamku Książ
W okresie od kwietnia do września zwiedzanie zamku można zakończyć na przyzamkowych tarasach z ozdobnymi ogrodami. Pierwsze powstały w XVII wieku w miejscu dawnych fortyfikacji. Obecnie tarasy rozmieszczone są na 12 poziomach zajmujących powierzchnię 2 ha. Ogrody utrzymane są w stylu francuskim. Ozdabiają je kwiaty, drzewa, krzewy, posągi oraz fontanny. Są także miejscem, z którego roztaczają się piękne widoki na okolicę, o których w swoich pamiętnikach wspominała księżna Daisy von Pless.
5. Podziemia Zamku Książ
Nie ma chyba na zamku miejsca, które bardziej by pobudzało wyobraźnię niż podziemia. W 1941 roku zamek przejęli naziści. Dwa lata później Książ stał się częścią projektu Riese (z niem. Olbrzym), tego samego, w ramach którego powstały m.in. kompleksy Osówka, Włodarz i Rzeczka. Stworzono w pobliże zamku filię obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, którego więźniowie prawie do ostatnich dni wojny pracowali przy budowie. Prawdopodobnie zamek miał zostać przekształcony w jedną z kwater Hitlera. Piszę prawdopodobnie, gdyż do końca nie wiadomo, w jakim celu przebudowywano zamek, ani dlaczego pod zamkiem wydrążono tunele i podziemny schron. Hipotez jest sporo. Być może podziemny kompleks miał służyć jako fabryka sprzętu wojskowego, miejsce badań nad bombą atomową lub miejsce, gdzie planowano, a może i schowano cenne przedmioty. Wiadomo, że przed Opactwem w Krzeszowie, to właśnie tu przechowywano część Berlińskiej Biblioteki Państwowej.
Bardzo podoba mi się sposób, w jaki przestawiono historię tego miejsca. Zwiedzanie trwa ok. 40 minut, podczas których pokonuje się ok. 500 m tuneli, znajdujących się 50 m pod zamkiem. Za pomocą oprawy multimedialnej uzupełnionej o komentarze przewodnika poznaje się historię miejsca oraz ludzi tu pracujących. Temperatura powietrza wynosi ok. 6 st. C, ja jednak nie czułem zimna. Może to za sprawą świadomości, że nieodkryta część tajemniczych podziemi prawdopodobnie przekracza 2-krotnie zbadaną część. Niektórzy uważają, że to właśnie tu ukryty został złoty pociąg, a może i bursztynowa komnata. Jak dla mnie Podziemna trasa turystyczna, to obowiązkowy punkt zwiedzania Zamku Książ.
6. Stado Ogierów Książ oraz stajnie
Stado Ogierów Książ to hodowla koni — głównie rasy śląskiej — mieszcząca się w zabytkowych stajniach pochodzących z 1884 roku. Miejsce to szczególnie spodoba się osobom, które kochają konie, gdyż nie tylko można je zobaczyć, ale także dotknąć lub pogłaskać. Oprócz stajni duże wrażenie robi uważana za jedną z najpiękniejszych w Europie kryta ujeżdżalnia. Jej sklepienie wykonano z drewna modrzewiowego, a z ciekawostek dodam, że przy budowie nie użyto ani jednego gwoździa.
7. Punkt widokowy na Zamek Książ
Książ zbudowano bezpośrednio na litej skale na urwistym cyplu o wysokości 395 m n.p.m. Znajduje się na obszarze Książańskiego Parku Krajobrazowego, a otaczającą go kotlinę porasta gęsty las. Można się spotkać z określeniem, że „zamek wygląda, jak statek płynący pośród zieleni”. Warto na własne oczy się o tym przekonać i zobaczyć zamek z innej perspektywy.
Wśród kilku punktów widokowych szczególnie polecam platformę widokową umieszczoną na skale Olbrzyma oddalonej od zamku o ok. 700 m. Bardzo łatwo można do niej dojść, a widok na zamek jest rewelacyjny.
8. Mauzoleum Rodziny Hochbergów w Książu
Niedaleko punktu widokowego, tuż obok Bramy Książęcej znajduje się kolejne miejsce warte zwiedzenia — Mauzoleum Hochbergów. Budowla powstała w 1734 roku i początkowo pełniła funkcję belwederu, Pawilonu Letniego z bogatym wystrojem, w którym rodzina książęca spędzała czas wolny. Z tego okresu pochodzą odrestaurowane freski F.A. Schefflera. Przedstawiają one Książ po barokowej przebudowie z czterech stron świata.
W 1883 roku w skale, na której stoi pawilon wydrążono sięgającą 9 m w dół obszerną kryptę i zamieniono w mauzoleum. Pierwszy pochówek odbył się 10 lat później. Była to zmarła po narodzinach bezimienna córka księżnej Daisy. W krypcie pochowano również jej teścia wraz z jego dwoma żonami i zmarłą w 1943 roku księżną. Znajdujące się tutaj cztery sarkofagi są jednak puste. W maju 1945 roku na te ziemie wkroczyła Armia Czerwona. Dawni służący Hochbergów obawiając się, że szczątki zostaną zbezczeszczone wynieść je i ukryli. Gdzie? Nie wiadomo. To jedna z wielu tajemnic związanych z Zamkiem Książ.
9. Ścieżka Hochbergów i szlak wokół zamku
Ścieżka Hochbergów to jedno z większych zaskoczeń podczas zwiedzania Książa i mniej znana atrakcja kompleksu. Proponuję zacząć od zielonego szlaku, który spod zamku podąża w stronę mauzoleum, by przed nim skręcić w prawo w wąską ścieżkę wśród rododendronów. Zaczyna się tutaj rezerwat przyrody „Przełomy pod Książem”. Trasa prowadzi urwistymi skarpami, nad przepaściami wzdłuż ścian wąwozu, nad którymi wielokrotnie są zawieszone kładki oraz mostki. Zdecydowanie nie nadaje się ona dla osób z wózkami, w butach na obcasach lub klapkach. Może z tego powodu nie ma tutaj ludzi, za to jest cisza, spokój i wspaniałe widoki.
Dnem wąwozu spokojnie płynie rzeka Pełcznica. Po przejściu mostka, na rozwidleniu szlaków proponuję skręcić w prawo i kontynuować wędrówkę wzdłuż rzeki najpierw żółtym, a następnie czerwonym szlakiem. W taki sposób można zrobić pętlę i wrócić na zamek. Ten odcinek jest łatwiejszy. Dodatkowo daje okazję zobaczyć pozostałości pomnika dzieci Hochbergów, prawdopodobnie najstarszy cis w Sudetach — cis „Bolko” (szacuje się, że ma 400-600 lat) oraz ostatnie miejsce, które uważam, że koniecznie powinieneś zwiedzić.
Propozycja trasy wokół Zamku Książ
10. Ruiny Zamku Stary Książ w Wałbrzychu
Jeszcze do końca XX wieku uważano, że Ruiny Zamku Stary Książ to tylko romantyczne ruiny, które Hochbergowie wybudowali pod koniec XVIII wieku, gdyż taka była moda. W rzeczywistości zbudowane zostały na murach średniowiecznego zamku piastowskiego, w miejscu, w którym już między 2 połową IX-X wieku powstał pierwszy gród. Znajdują się one na lewym wzgórzu nad przełomem Pełcznicy niedaleko miejsca, gdzie zielony szlak łączy się z żółtym. Oznakowanie szlaków mogłoby być lepsze, ale gdy w końcu się je znajdzie, to zapomina się o niewielkich niedogodnościach.
Ruiny to bardzo malownicze i romantyczne miejsce. Pewnie, gdyby były lepiej zagospodarowane i w bliższej odległości od Zamku Książ, to byłyby pełne ludzi, a tak nie jest. Obecnie to jedno z tych miejsc, do których mało kto dociera. Warto jednak podjąć trud i wyruszyć na dwugodzinny spacer. Znajdziesz tu dwa renesansowe portale z rozebranego zamku w Trzebieniu koło Bolesławca, punkt widokowy, pozostałości wieży czy ściany z wrośniętymi w nie drzewami prawie jak w Angkor Wat, a to wszytko w otoczeniu wysokich, szumiących drzew.
PS. Jeśli lubisz takie klimaty, to polecam także Ruiny Zamku Nowy Dwór, które możesz zobaczyć, zdobywając najwyższy szczyt Gór Wałbrzyskich — Borową (opis szlaku znajdziesz — TUTAJ).
Czy warto przyjechać i zwiedzić Zamek Książ w Wałbrzychu?
Przyjeżdżając do Zamku Książ, myślałem, że spędzę w nim maksymalnie cztery godziny i pojadę dalej. Tak się jednak nie stało. Okazało się, że jest tu bardzo dużo ciekawych miejsc przesiąkniętych historią lub pięknem natury. Książ jest jednym z tych miejsc na Dolnym Śląsku, które mogę polecić w ciemno, gdyż każdy znajdzie w nim coś dla siebie. Może za pewien czas znowu do niego wrócę, aby sprawdzić, co się zmieniło, albo posłuchać przerażających historii w czasie nocnego zwiedzania.
Polecam także poznanie innych atrakcji Wałbrzycha – 10 atrakcji, które warto zobaczyć i zwiedzić w Wałbrzychu.
Zwiedzanie Zamku Książ w Wałbrzychu — informacje praktyczne
Mapa miejsc, które warto zobaczyć, zwiedzając Zamek Książ
Godziny otwarcia kas biletowych na Zamku Książ w Wałbrzychu
Aktualne godziny otwarcia oraz ceny biletów sprawdzisz na stronie zamku https://www.ksiaz.walbrzych.pl. Oprócz dziennego zwiedzania polecam nocne zwiedzanie. Odbywa się ono przy latarniach i daje możliwość wejścia do miejsc, które w ciąg dnia są zamknięte. Dodatkowymi atrakcjami są historie o duchach oraz same duchy.
Zamek Książ noclegi
Dodatkową atrakcją związaną ze zwiedzaniem Zamku Książ może być nocleg w Hotelu Książ, który jest zlokalizowany w oficynach zamkowych. Oferuje on rewelacyjną lokalizację, obfite śniadania w formie bufetu, miłą obsługę i zestaw do kawy oraz herbaty. Nocleg w Hotelu Książ zarezerwujesz TUTAJ.
Jeśli podobał Ci się mój tekst o Zamku Książ, to dołącz do podróży na Instagramie, Facebooku, TikToku i YouTube, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych tekstów z Dolnego Śląska oraz na https://podrozebezosci.pl.
Używasz Pinteresta? Mam dla Ciebie zdjęcie do pina z Książa.
