Krzeszów oraz Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie przez wiele lat było na mojej liście miejsc, które chciałbym zwiedzić w Polsce. Nadarzyła się ku temu okazja podczas wędrówki Głównym Szlakiem Sudeckim, gdyż prowadzi on tuż obok sanktuarium. Wędrówka nim dała mi jednak możliwość zobaczenia więcej, niż większość osób przybywających do tej niewielkiej wioski na Dolnym Śląsku widzi. Jakie ciekawe miejsca oraz atrakcje warto zwiedzić w Krzeszowie oprócz bazyliki?
Spis treści
Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie – historia
Historia opactwa sięga roku 1242, kiedy to Anna Przemyślidka, wdowa po Henryku II Pobożnym, sprowadziła z czeskich Opatowic benedyktynów. W 1289 roku odsprzedali jednak swoje dobra Bolkowi I Surowemu, który w 1292 roku sprowadził z Henrykowa cystersów. Zakon ten słynął z dużej przedsiębiorczości, czego efektem było znaczne powiększenie ich majątku. Opactwa niestety nie ominęły także wojny i najazdy, m.in. husytów, lisowczyków, wojsk sasko–brandenburskich i Szwedów. Po wojnach śląskich tereny te weszły w skład państwa pruskiego, a w roku 1810 nastąpiła kasata klasztoru i przejęcie jego dóbr przez państwo.
W okresie 1919-1946 klasztor zamieszkiwali benedyktyni przesiedleni tutaj z Pragi. W dniu 3 września 1940 przejęły go władze III Rzeszy i umieściły w nim najpierw Niemców karpackich, a od 5 października 1941 Żydów śląskich przed ich wywiezieniem do obozu Theresienstadt. Zimą 1944/1945 klasztor był także schronieniem dla niemieckich przesiedleńców z Węgier i to w nim pod koniec wojny zdeponowano część zbiorów Biblioteki Pruskiej z Berlina.
Po przyłączeniu Krzeszowa do Polski w 1946 roku klasztor objęły ss. benedyktynki ze Lwowa. W latach 1970-2006 pracę duszpasterską ponownie sprawowali cystersi, a od 1992 roku Krzeszów jest częścią Diecezji Legnickiej.
Kościół Bracki pw. św. Józefa w Krzeszowie
Zwiedzanie sanktuarium rozpoczynam od kościoła św. Józefa. Jest to jedno z tych miejsc w Krzeszowie, które można zwiedzić w ramach trasy podstawowej po wcześniejszym kupieniu biletu/cegiełki. Drzwi do kościoła otwiera obsługa, a później do woli można podziwiać jego wnętrze.
Obecna barokowa świątynia została zbudowana w latach 1690-1696 w miejscu kościoła gotyckiego. Z zewnątrz nie wygląda tak imponująco, jak budynek bazyliki, ale przekraczając próg, trudno powstrzymać zachwyt. Nie ma się temu co dziwić, gdyż wnętrze kościoła można porównać do kaplicy Sykstyńskiej. To właśnie w tym niepozornym kościele zobaczysz największy zbiór fresków w Europie na północ od Alp. Ich autorem był Michał Leopold Łukasz Willmann, najwybitniejszy malarz śląskiego baroku. Stworzył on ponad 50 monumentalnych polichromii służących za biblię dla ubogich. Całość jest dobrze oświetlone dzięki dwóm rzędom okien wpuszczającym do wnętrza dużo światła.
Motywem przewodnim fresków jest św. Józef i jego rola w życiu Chrystusa. W kaplicach po lewej stronie znajduje się 7 radości Józefa, po prawej 7 smutków, a na sklepieniu zobaczysz przodków św. Rodziny. Malując wnętrze kościoła, Willmann wzorował się na tak znanych malarzach jak Rubens i Rembrandt, przez co czasem nazywany jest śląskim Rembrandtem. Ciekawostką jest także to, że na ścianach pozostawił po sobie trzy autoportrety.
Mauzoleum Piastów Śląskich (Świdnicko-Jaworskich) w Krzeszowie
Kolejnym obiektem, który można zwiedzić w ramach trasy podstawowej, jest Mauzoleum Piastów Śląskich (Świdnicko-Jaworskich). Jego budowę ukończono w 1738 roku, a znajduje się na tyłach bazyliki. Mauzoleum jest miejscem spoczynku fundatorów opactwa Bolka I (zm. 1301) i Bolka II (zm. 1368) oraz jednym z największych mauzoleów Europy. Tu również panuje barok z dużą ilością barwionego stiuku, bogatymi zdobieniami i pięknymi freskami. Jedynymi elementami pochodzącymi ze średniowiecza (XIV w.) są nakrywające sarkofagi płyty figuralne. Oprócz nagrobków warto zwrócić uwagę na barokowe rzeźby żon władców Beatrycze i Agnieszki oraz namalowane na kopułach freski przedstawiające historię opactwa. Tuż obok mauzoleum znajduje się niewielki cmentarz klasztorny ze starymi, wiekowymi nagrobkami oraz rzeźbami.
Bazylika Mniejsza pw. Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie
Ostatnim miejscem, które zwiedzam w sanktuarium, jest kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, noszący tytuł bazyliki mniejszej. To największa barokowa świątynia Śląska o kubaturze 118 210 m³ zwana także Złotym Domem. Wzniesiono ją w latach 1728–1735, po wcześniejszej rozbiórce gotyckiej świątyni, której materiał umieszczono w fundamentach i podziemiach nowego kościoła.
Bazylika zachwyca swoim bogactwem i wystrojem oraz niesamowitym połączeniem architektury, rzeźby i malarstwa. Odpowiadają za to najwybitniejsi twórcy barokowi sprowadzeni specjalnie w tym celu do Krzeszowa.
Najcenniejszy obraz znajduje się w 24-metrowym ołtarzu głównym. To niewielka ikona Matki Bożej Łaskawej datowana na XIII stulecie – najstarszy wizerunek Matki Boskiej w Polsce i jeden z pięciu najstarszych w Europie. Obraz namalowano na modrzewiowej desce o wymiarach 60×37,5 cm i prawdopodobnie sprowadził go do Krzeszowa fundator kościoła – Bolko I. Matka Boska Łaskawa z krzeszowskiego sanktuarium zwana jest także Królową Sudetów.
Co warto zobaczyć w Krzeszowie oprócz sanktuarium? Atrakcje w okolicy
Kościół św. Anny na Górze Św. Anny koło Krzeszowa
Większość przyjeżdżających do Krzeszowa zwiedza tylko sanktuarium, a miejscowość kryje więcej ciekawych miejsc. Jednym z nich jest kościół pw. św. Anny umiejscowiony na górze św. Anny koło Krzeszowa. Znajduje się on 2 km na wschód od sanktuarium. Idąc do niego wzdłuż czerwonego szlaku, ma się okazję zobaczyć kamienny most z pomnikiem św. Jana Nepomucena oraz wyjątkowe kapliczki kolumnowe św. Anny. Spacer do kościoła jest przyjemny i niemęczący, a polana przed nim stanowi dobry punkt widokowy. Stając przed nim, ujrzysz malownicze położenie miejscowości w Kotlinie Kamiennogórskiej. Sam kościół jest zamknięty, ale przez otwór w drzwiach można zobaczyć jego wnętrze.
Letni Pawilon na wodzie w Betlejem
2 km na zachód od opactwa znajduje się przysiółek Krzeszowa zwany Betlejem. Z kilku zabytkowych budowli szczególnie polecam zobaczyć Letni Pawilon na wodzie. Pawilon jest drewniany i stoi na palach na środku stawu z wodą mineralną. Zbudowano go w 1732 roku i pierwotnie służył opatowi jako miejsce odpoczynku oraz kontemplacji.
Wnętrze pawilonu zdobią trzy rzędy malowideł wykonanych prawdopodobnie przez Georga Wilhelma Neunhertza. Dolne malowidła przedstawiają sceny starotestamentowe związane z wodą. Środkowe króla Dawida oraz jego żołnierzy zdobywających Jerozolimę, oraz podczas wojny z Filistynami. W najwyższych natomiast umieszczono podobizny najważniejszych wodzów króla Dawida. Wnętrze pawilonu najłatwiej zwiedzić w weekendy w okresie od maja do września (szczegóły znajdziesz poniżej).
Kalwaria Krzeszowska – najstarsza droga krzyżowa na Śląsku
W zespole klasztornym swój początek oraz koniec ma Kalwaria Krzeszowska. Składa się ona z 33 stacji, a cała droga krzyżowa ma długość ponad 5 km. Pierwotnie stacje kalwarii powstały w latach 1627-1678 i były drewniane. Zastąpiono je murowanymi w latach 1703-1717.
Kalwaria Krzeszowska to najstarsza droga krzyżowa na Śląsku, a w Sudetach tylko Kalwaria Wambierzycka jest od niej większa. Tym, co ją wyróżnia, jest umiejscowienie stacji. W przeciwieństwie do innych kalwarii stacje rozlokowano na płaskim terenie wśród lasów i pól, dzięki czemu jest łatwa do przejścia.
Zbiory Pruskiej Biblioteki Berlińskiej w opactwie cystersów w Krzeszowie
Na koniec mam ciekawostkę związaną z Krzeszowem. Mało kto wie, ale Pocysterskie Opactwo było jednym z miejsc, w którym pod koniec wojny zdeponowano zbiory Pruskiej Biblioteki Berlińskiej. W 1945 roku tereny te znalazły się w granicach Polski, a 490 skrzyń z 505 od 1947 roku znajduje się w Bibliotece Jagielońskiej w Krakowie jako depozyt skarbu państwa.
Uważa się, że krakowska kolekcja jest najcenniejszą częścią dawnych zasobów Pruskiej Biblioteki Państwowej. Jej zbiór obejmuje ponad 500 000 zabytkowych archiwaliów, w tym manuskrypty Mozarta, Bacha, Beethovena, Goethego, drogocenne starodruki oraz rękopisy. Oprócz dużej wartości materialnej stanowi ona wyjątkowy zbiór o olbrzymim znaczeniu kulturalnym oraz historycznym.
Czy warto przyjechać do Krzeszowa i zobaczyć Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie?
Przypuszczałem, że Krzeszów jest piękny, ale nie spodziewałem się, że aż tak. Słusznie opactwo nazywane jest Europejską Perłą Baroku, gdyż tak zachwycających wnętrz nie powstydziłyby się największe europejskie stolice. Ale Krzeszów to nie tylko sanktuarium, dlatego jeśli masz okazję, przyjedź tu na cały dzień.
Oprócz zwiedzania opactwa warto pospacerować po okolicy. Można ciekawie spędzić czas, wędrując do kościoła św. Anny, do Betlejem lub po Kalwarii Krzeszowskiej. Sugeruję jednak, aby zrobić to jak najszybciej. Dlaczego? Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie czeka na wpisanie na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO. Spowoduje to wzrost zainteresowania, a tym samym i liczby turystów.
Zwiedzanie Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Krzeszowie – informacje praktyczne
Wstęp do bazyliki jest bezpłatny, jeśli jednak chcesz zobaczyć coś więcej, wpierw udaj się do Biura Obsługi Pielgrzyma. Znajduje się ono na placu Jan Pawła II, tuż obok wejścia do bazyliki.
Przez cały rok po kupieniu biletu/cegiełki indywidualnie można zwiedzać obiekty z trasy podstawowej. Obejmuje ona: kościół klasztorny (bazylika), kościół bracki pw. św. Józefa, Mauzoleum Piastów Ślaskich oraz kaplicę Marii Magdaleny wraz z terenem zabytkowego cmentarza.
Polecam wypożyczyć audioprzewodnik, dzięki któremu można poznać ciekawą historię miejsca oraz zwiedzanych obiektów. Audioprzewodnik dostępny jest w siedmiu językach: polskim, angielskim, niemieckim, rosyjskim, czeskim, francuskim i włoskim.
Trasa poszerzona obejmuje trasę podstawową, a dodatkowo podziemia kościoła klasztornego, strych i wieżę bazyliki oraz letni pawilon na wodzie.
Godziny otwarcia oraz msze święte w sanktuarium w Krzeszowie
Bazylikę może zwiedzać pomiędzy mszami. W niedziele i święta msze odprawiane są o 7:30 (w sezonie letnim w kościele św. Józefa), 10:00, 12:00 i 17:00. W tygodniu w okresie od listopad do kwietnia o 7:00 i 17:00, natomiast od maja do października o 7:00, 12:00 (msza św. dla pielgrzymów) i 18:00.
Ważne: należy mieć zasłonięte ramiona i kolana, gdyż w innym wypadku może się zdarzyć, że nie zostanie się wpuszczonym do środka.
Zwiedzanie trasy podstawowej w okresie od 1 maja do 30 września możliwe jest w godzinach 9:00-18:00, natomiast od 1 października do 30 kwietnia w godzinach 9:00-16:00.
Trasę poszerzoną można zwiedzać indywidualnie tylko w weekendy w okresie od 1 maja do 30 września w godzinach 9:00-18:00. Bilety można kupić wyłącznie do godziny 15:00. W pozostałe dni tygodnia oraz poza sezonem trasa jest dostępna tylko dla grup zorganizowanych po uprzedniej rezerwacji telefonicznej i z dodatkowo płatnym przewodnikiem. Kontakt: +48 757423279, [email protected].
Pocysterskie Opactwo w Krzeszowie – ceny biletów i czas zwiedzania
Zwiedzanie trasy podstawowej zajmuje ok. 1,5 h. Bilet normalny kosztuje – 18 zł, ulgowy – 12 zł, dzieci do lat 6 – wstęp wolny. Audioprzewodnik można otrzymać gratis w cenie biletu. Istnieje również możliwość wynajęcia polskojęzycznego przewodnika w cenie 50 zł/grupa. Wynajęcie przewodnika w językach: angielskim, niemieckim, czeskim uzależnione jest od ilości osób, a cena zaczyna się od 100 zł/grupa.
Zwiedzanie trasy rozszerzonej zajmuje ok. 3,5 h. Bilet normalny kosztuje – 25 zł, ulgowy – 20 zł, dzieci do lat 6 – wstęp wolny. Audioprzewodnik można otrzymać gratis w ramach biletu. Istnieje również możliwość wynajęcia polskojęzycznego przewodnika w cenie 100 zł/grupa. Wynajęcie przewodnika w językach: angielskim, niemieckim, czeskim uzależnione jest od ilości osób, a cena zaczyna się od 150 zł/grupa.
W cenie każdego biletu turyści otrzymują możliwość bezpłatnego fotografowania oraz korzystania z toalet.
Uwaga: możliwe jest skorzystanie z usług przewodnickich zarówno dla grup zorganizowanych, jak i osób indywidualnych, wcześniejszej należy jednak dokonać rezerwacji. Z uwagi na małą liczbę przewodników, sugeruję, aby dokonać rezerwacji jak najwcześniej.
Letnie koncerty organowe w Krzeszowie
W lipcu i sierpniu w Krzeszowie odbywają się Letnie Koncerty Organowe „Muzyka Dawnych Mistrzów”. Przez cały tydzień o godzinach 11:00 oraz 13:00 można wysłuchać darmowych koncertów organowych. Dodatkową atrakcją (po wykupieniu cegiełki) jest możliwość zobaczenia instrumentu z bliska oraz poznania jego wnętrze w ramach prezentacji „Dotknij Englera”. Prezentacje odbywają się po każdym koncercie w bazylice.
Więcej informacji znajdziesz na https://opactwo.eu .
Jak dojechać do Krzeszowa?
Nie będę ukrywał, że dojazd do Krzeszowa jest utrudniony. Oczywiście, jeśli dysponuje się własnym środkiem transportu, to nie stanowi to problemu, ale dojazd środkami komunikacji publicznej zajmuje sporo czasu. Krzeszów jest położony na uboczu, niedaleko granicy czeskiej i aby od niego dojechać, wpierw należy przyjechać do Kamiennej Góry. Dostępne połączenia znajdziesz na stronie https://www.e-podroznik.pl.
Jeśli podobał Ci się mój post o Krzeszowie, podziel się nim ze swoimi znajomymi. Dołącz także do podróży na Facebooku, Instagramie i Twitterze, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do przeczytania innych postów z Polski.