Matera to miasto nie tylko najstarsze we Włoszech i jedno z najstarszych na świecie, ale także jedno z najbardziej fascynujących. Przyjeżdżając tu, trafiasz do miejsca zamieszkałego non stop co najmniej od 9000 lat. Tu każdy kamień czy dziura w skale opowiada historię wzlotów i upadków miasta, oraz radości i smutków jego mieszkańców. Historyczna część Matery nazywa się Sassi, co po włosku znaczy „kamienie”. Nie bez powodu, gdyż jest to miasto wykute w skale w kanionach rzeki Gravina w regionie Bazylikata (Basilicata). Malownicze punkty widokowe, domy w grotach oraz wiekowe kościoły – wszystko to Matera. A czy uda ci się rozpoznać kadry z filmów „Pasja”, „Wonder Woman”, czy w ostatniego Bonda? Tak, to też Matera. Zachwycających miejsc jest dużo, dlatego warto zostać w Materze minimum na jeden dzień, by zobaczyć i zwiedzić jej najciekawsze atrakcje. W odkrywaniu jej wyjątkowości pomoże ci poniższy przewodnik.
Spis treści
1. Sassi di Matera
Matera w latach 50
Wyobraź sobie, że jest początek lat 50. XX wieku. Wchodzisz do Matery i pierwsze, na co zwracasz uwagę, to docierający do nosa smród, chmary dokuczliwych much, płacz dzieci oraz ujadanie psów. Przechadzasz się wśród wykutych w skałach jaskiń z murowanymi fasadami będących domem dla ponad 15 000 osób i zastanawiasz: jak oni mogą żyć w takich warunkach? W ciemnych pomieszczeniach obok siebie mieszkają kozy, świnie, osły, psy oraz ludzie. Brak tu bieżącej wody, kanalizacji, prądu, a nawet okien. Dobrze gdy są drzwi, a nie zasuwany otwór. Panuje tu głód, nędza, jest brudno, przez co szerzą się choroby i nigdzie we Włoszech nie umiera tyle dzieci co tutaj.
Reszta kraju zdaje się tego nie zauważać, dopóki nie ukazuje się książka „Chrystus zatrzymał się w Eboli” autorstwa Carla Leviego. W części poświęconej Materze jest opis koszmarnych warunków życia w niej panujących. Książka staje się popularna, a wieść o sytuacji w mieście dociera do Rzymu. Przyjeżdżają politycy, którzy uznają Materę za hańbę narodową. Staje się ona również symbolem zacofania oraz tego, co najgorsze. Zapada decyzja, by mieszkańców Sassi przymusowo wysiedlić do nowych osiedli wzniesionych w dzielnicy Piano. Zaczyna się to w 1952 roku i trwa kilka lat. Pomimo lepszych warunków życia, niektórzy mieszkańcy wracają, ale ponownie są eksmitowani. By się to nie powtarzało, teren jest patrolowany, a większość domostw zostaje zabita deskami.
Matera na liście UNESCO
Dopiero w latach 80. zaczyna coś się zmieniać. Przełomową datą jest natomiast rok 1993, kiedy to Sassi di Matera trafia na listę UNESCO. Zostaje uznana za „najwybitniejszy, nienaruszony przykład osady troglodytów w regionie Morza Śródziemnego”, oraz miejsce, gdzie można zobaczyć różne etapy historii ludzkości.
Sassi di Matera obecnie
Sassi di Matera to w rzeczywistości dwie dzielnice położone na zboczach wzgórz. Starsza Sasso Caveoso oraz niewiele młodsza Sasso Barisano. Obecnie chodząc po Materze, twoje odczucia będą zdecydowanie inne niż w latach 50. Pewnie jedynymi napotkanymi zwierzętami będą leniwie wylegujące się na kamiennych uliczkach koty. Mieszkańców też, póki co jest mało. Do domów doprowadzono media, jest prąd, kanalizacja, ale nie wszystkie są zamieszkałe. Niektóre czekają na remont, a inne zostały przerobione na butikowe hotele, przyjemne restauracje oraz galerie. Ty natomiast przygotuj się na pokonanie dużej ilości schodów i idź przed siebie. Pewnie się zgubisz, ale się nie przejmuj, to miejsce trzeba po prostu poczuć.
2. Casa Grotta, czyli dom wykuty w skale
Tym, co tworzy klimat Matery, są domy wykute w skałach. Pierwsze jaskinie wykuwano na wierzchołkach wzniesień, a następnie schodzono coraz niżej. Wielokrotnie podłoga jednej z jaskiń stawała się sufitem innej i obecnie często ulice biegną nad wykutymi w skałach domami. Po tym, jak zobaczysz je z zewnątrz, wstąp chociażby do jednego Casa Grotta, czyli domu w grocie.
W Materze jest kilka domów udostępnionych do zwiedzania dla turystów. Wstęp do nich kosztuje kilka euro. Wizyta umożliwia zobaczenie, jak wyglądały warunki życia przed rokiem 1952, oraz poznanie zwyczajów mieszkańców. Domy wyposażono w meble i narzędzia z tamtego okresu, a zwiedzanie odbywa się w towarzystwie audioprzewodnika, lub puszczonego nagrania.
3. Kościół Santa Maria di Idris
W skałach nie wykuwano wyłącznie domów, ale również ponad 100 kościołów. Najbardziej znanym i najpiękniej położonym jest Chiesa di Santa Maria di Idris, czyli Kościół Najświętszej Marii Panny z Idrisu. Pochodzi on z XII wieku, a znajduje się na szczycie wapiennego klifu w Sasso Caveoso. Kościół ma oryginalną bryłę, natomiast fasada pochodzi z XV wieku. Zobaczysz sprzed niego ładną panoramę, natomiast, aby wejść do środka, będziesz musiał kupić bilet wstępu.
Wnętrze kościoła jest niewielkie i kryje kilka fresków z XVII wieku. Lepiej zachowane freski znajdują się na prawo od ołtarza, gdzie przejdziesz do kościoła San Giovanni in Monterrone. Jego kryptę wypełniają freski z XII wieku, a oba kościoły są połączone. Trochę żal, że w środku nie można robić zdjęć.
4. Kościół Santa Lucia alle Malve
Jeśli wizyta w jednym kościele rupieńskim to dla ciebie za mało, to pamiętaj, by kupić bilet do dwóch lub trzech kościołów. Gdy to zrobisz, to koniecznie odwiedź kościół św. Łucji w Malve (Chiesa di Santa Lucia alle Malve). Była to pierwsza osada benedyktynek z VIII wieku. Kościół ma trzy nawy i jest jednym z większych w Materze. Pomiędzy VIII, a XVI wiekiem pełnił on funkcję klasztoru dla sióstr. Później przemianowano go na domy, przez co doznał znacznych szkód. Pomimo tego uważa się, że malowidła ścienne w tym kościele są jednymi z piękniejszych.
5. Kościół San Pietro Caveoso
Bardzo dobry widok na kanion rzeki Gravina jest sprzed kościoła San Pietro Caveoso. Świątynia została zbudowana w 1218 roku i zwana jest również Kościołem Świętych Piotra i Pawła. Budowla była wielokrotnie przebudowywana, a najstarszym elementem wyposażenia jest chrzcielnica z XIII wieku. Zwróć także uwagę na malowidła na stropie nawy głównej oraz umieszczony w ołtarzu drewniany poliptyk z 1540 roku. Wszystko to kryje barokowa fasada z trzema portalami i rozetą. Do tego kościoła wejdziesz za darmo.
6. Punkt widokowy Belvedere Luigi Guerricchio zwany „Tre Archi”
Wspomniałem o punkcie widokowym przed kościołem Santa Maria di Idris, a jest ich dużo więcej. Matera to wprost wymarzone miejsce dla fotografów oraz osób lubiących nietuzinkowe pejzaże.
Najpopularniejszy punkt widokowy znajduje się przy Piazza Vittorio Veneto, czyli głównym placu Matery. Ma on postać balkonu z trzema łukami, stąd też zwany jest z włoskiego „Tre Archi”. Przy pomocy tego balkonu odbędziesz podróż w czasie. Wejdziesz z jego świata do innego, a są one tak różne, że wyda ci się, że jest to wprost niemożliwe. To jakbyś oglądał z balkonu Panoramę Racławicką, tyle tylko, że to nie jest obraz, ale rzeczywistość.
Widok na Sassi oraz górującą nad nim katedrę jest naprawdę bardzo wyjątkowy. Minusem jest to, że zazwyczaj w tym punkcie jest tłoczno. Nie dziw się jednak, gdyż stąd możesz podziwiać najstarszą część Matery w całej okazałości.
7. Palombaro Lungo w Materze
Na placu Vittorio Veneto, a dokładnie pod nim znajduje się Palombaro Lungo, czyli największa cysterna na wodę w Materze. Ma ona 18 metrów wysokości, 50 metrów szerokości, a jej pojemność to ok. 5 milionów litrów.
Wraz z rozwojem miasta, rosła też liczba jego mieszkańców oraz ilość wody potrzebna do życia. W XVI wieku podjęto decyzję o połączeniu kilku jaskiń, mających stanowić rezerwę wodną dla miasta. Budowę zakończono w 1882 roku, natomiast cysterna była wykorzystywana do 1920 roku.
Palombaro Lungo wygląda jak podziemna katedra, tylko zamiast po marmurowej posadce idziesz po kładkach nad obecnym lustrem wody. Zobaczysz czarną linię wyznaczającą poziom wody w przeszłości. Zauważysz także stare dziury, służące do opuszczania wiaderek.
Ciekawostką związaną z cysterną są zaokrąglone ściany tufowe pokryte cocciopesto. Jest to wodoodporna zaprawa stosowana przez ludy śródziemnomorskie od starożytności. Wytwarzano ją poprzez łączenie wapna gaszonego z pokruszonymi cegłami lub dachówkami.
Zwiedzanie Palombaro Lungo trwa kilkanaście minut, a bilety są tanie. Aktualne godziny otwarcia znajdziesz na https://www.palombarolungo.it.
8. Punkt widokowy Belvedere di Piazza Giovanni Pascoli
Piazza Giovanni Pascoli oddalony jest od głównego placu Matery o ok. 600 metrów. Odcinek ten pokonuje większość turystów, gdyż to jakby główny deptak. Powodem ich wędrówki jest punkt widokowy na Sasso Caveoso. Ma on postać balkonu, z którego dobrze widać katedrą oraz kościół Santa Maria di Idris. Wizytę w tym miejscu polecam w dzień oraz w nocy.
9. Palazzo Lanfranchi Matera
Matera to nie tylko kościoły i miejsca wykute w skale. Najlepszym tego przykładem jest Palazzo Lanfranchi jedna z piękniejszych budowli w mieście. Znajdziesz go bez problemu, gdy został wzniesiony przy Piazza Giovanni Pascoli.
Nazwa pałacu pochodzi od nazwiska biskupa Vincenzo Lanfranchi, na którego zlecenie powstał w latach 1668-1672. Pierwotnie mieściło się w nim seminarium, a później m.in. gimnazjum. Obecnie jest siedzibą Narodowego Muzeum Sztuki Średniowiecznej i Współczesnej Basilicata. Ekspozycja muzealna podzielona jest na trzy działy: sztuka sakralna, obrazy z kolekcji Camillo d’Errico oraz sztuka współczesna. Więcej informacji o muzeum znajdziesz na https://www.museimatera.it/palazzo-lanfranchi-matera/.
10. Katedra w Materze
Praktycznie z każdego miejsca w Sassi zobaczysz katedrę Madonna della Bruna i Sant’Eustachio. Jest to najważniejszy kościół Matery, którego budowę ukończono w 1270 roku. Katedrę wzniesiono w najwyższym punkcie miasta pomiędzy jej dwoma najstarszymi dzielnicami. Pierwszym patronem świątyni był św. Eustachy, gdyż stoi ona w miejscu dawnego klasztoru benedyktynów, jemu poświęconemu.
Z zewnątrz katedra wygląda prawie tak samo, jak w wyglądała po wybudowaniu i jest przykładem stylu apulijsko-romańskiego. Kościół jest trójnawowy, a jego wnętrze w większości prezentuje styl barokowy. Kryje on dwanaście ołtarzy oraz wyjątkowe stiuki i freski. Na szczególną uwagę zasługuje fresk namalowany w XIII-XIV wieku, a przedstawiający Sąd Ostateczny. Ciekawe są również: kaplica Annunziata, kaplica Narodzenia Pańskiego, kamienna szopka oraz drewniany chór za ołtarzem głównym. W 2021 roku wstęp do katedry kosztował 1 euro. Nie zapomnij o ładnej panoramie z placu przed katedrą.
11. Punkt widokowy obok klasztoru Sant’Agostino
Myślisz, że nic więcej cię nie zaskoczy? Błąd. Zdecydowanie takim miejscem jest panorama na kanion oraz miasto widziana z placu przed klasztorem Sant’Agostino. Znajdziesz go na grzbiecie skalnym przy drodze wiodącej do Sasso Barisano. To właśnie ten widok widnieje na większości pocztówek z Matery. Czyż nie pięknie?
12. Punkt widokowy nad kościołem San Pietro Barisano
300 metrów od klasztoru Sant’Agostino znajduje się kolejne ulubione miejsce fotografów. Wyróżnia je dzwonnica kościoła San Pietro Barisano, czyli największego kościoła rupiańskiego w Materze. Pierwszy kościół skalny powstał w tym miejscu około roku 1000, a obecna nazwa pochodzi od dzielnicy, w której się znajduje. Niestety wnętrze świątyni po eksmisji mieszkańców zostało splądrowane i mało co pozostało z jego oryginalnego wystroju. Ciekawe za to są katakumby, w których suszono zwłoki.
13. MUSMA – Muzeum Rzeźby Współczesnej Matera
Pod wieloma względami Matera jest wyjątkowa. Kolejnym przykładem jest MUSMA, czyli jedyne na świecie muzeum mieszczące się w jaskini. Przestrzenie muzealne obejmują również XVI-wieczny Palazzo Pomarici, zwany „Pałacem Stu Pokoi”.
W swoich zbiorach Muzeum Rzeźby Współczesnej Matery ma ponad 400 prac artystów włoskich i międzynarodowych od końca XIX wieku do czasów obecnych. Oprócz rzeźb są również: grafiki, rysunki, ceramika, medale i książki artystyczne. Szczegółowe informacje o muzeum znajdziesz na https://www.musma.it.
14. Park Murgia Materana
Mało ci emocji? W takim razie załóż wygodne buty, najlepiej trekkingowe, weź wodę i pójdź do parku Murgia Materana. Podobnie jak w dobrych filmach grozy już na początku twój poziom adrenaliny wzrośnie. Oto przed tobą 25-metrowy tybetański most przerzucony nad kanionem rzeki Gravina. Następnie podążaj szlakami, aż dotrzesz do pozostałości po wydrążonych w wapiennych skałach kościołach. Twojej wędrówce towarzyszyć będą niezwykłe górskie pejzaże.
Park Murgia Materana ma powierzchnię blisko 7000 hektarów i leży pomiędzy miastami Matera i Montescaglioso. Jest to park przyrodniczo-archeologiczny mający na celu ochronę krajobrazów oraz stanowisk archeologicznych i kościołów skalnych. W 2007 roku został dopisany do wpisu do listy UNESCO dotyczącym Sassi. Oprócz ponad 150 skalnych kościołów, w parku zobaczysz wioski z epoki neolitu, brązu i żelaza oraz jaskinie paleolityczne. Wszystko to w otoczeniu klifów, wąwozów i spektakularnych włoskich krajobrazów nie tylko na Materę. Szczególnie pięknie są tutaj wschody i zachody słońca.
Tybetański most nie jest jedynym sposobem, by zobaczyć park. Możesz do niego dojechać samochodem, co polecam także osobom starszym oraz dzieciom. Szczegółowe informacje o parku znajdziesz na http://www.parcomurgia.it.
15. Matera nocą
Gdy wyjeżdżają kilkugodzinni turyści i zapada zmrok, wtedy Matera pokazuje swoje inne oblicze. Robi się cicho, zapalają się światła i… dzieje się magia. Każdy krok na kamiennym podłożu odbija się echem i zdaje się, że słychać go nawet po drugiej stronie miasta. Punktowe plamy światła i opuszczone domostwa mimochodem powodują, że w myślach ponownie cofasz się w czasie. Tym razem widzisz duchy przeszłości spacerujące uliczkami Matery. A może to tylko twoja wyobraźnia?
Czy warto przyjechać od Matery?
Lubię jeździć do Włoch, ich kulturę, sztukę i oczywiście kuchnię. Lubię także być zaskakiwany, a Matera była takim zaskoczeniem. Chociaż widziałem wcześniej kilka zdjęć, to nie oddają one tego, jak Matera wygląda w rzeczywistości. Tym bardziej nie pozwalają poczuć klimatu miasta, a na mnie to wszystko zrobiło olbrzymie wrażenie.
Jak widzisz, w Materze jest tyle atrakcji, że trudno je zobaczyć w ciągu jednego dnia. Tu nie należy się spieszyć, ale trzeba delektować się każdą chwilą. Czy warto przyjechać od Matery? Nie tyle warto, co koniecznie trzeba.
Matera – najciekawsze atrakcje, które warto zobaczyć i zwiedzić. Informacje praktyczne
Matera mapa z zaznaczonymi najciekawszymi atrakcjami. Plan miasta Matera
Gdzie leży Matera?
Matera to ok. 60 000 miasto położone na południu Włoch w regionie Bazylikata (Basilicata).
Jak dojechać do Matery?
Chociaż Matera położona jest w regionie Bazylikata, to najbliższe lotnisko znajduje się w Apulii, a konkretnie w Bari. Dzieli je od miasta tylko 50 km. Z Bari do Matery możesz przyjechać wynajętym samochodem, ewentualnie pociągiem lub autobusem. Bilety samolotowe w najlepszych cenach znajdziesz TUTAJ.
Gdzie zaparkować w Materze?
Wybierasz się do Matery samochodem? Wiedz, że z parkowaniem w Materze jest problem. Nawet jeśli masz wykupiony nocleg w Sassi, to tam nie zaparkujesz. Czasem istnieje możliwość, by przywieź bagaże, ale szybko trzeba odjechać i zostawić samochód poza centrum. W innym przypadku dostaniesz mandat.
Jeśli zostajesz na noc, to dowiedz się w miejscu noclegowym, gdzie najlepiej zaparkować. Możesz przykładowo poszukać miejsca parkingowego w dzielnicy Piano. Pamiętaj jednak, że parkując przy ulicy we Włoszech, trzeba zwracać uwagę na kolor linii. Spokojnie możesz zaparkować przy białych liniach. Niebieskie oznaczają miejsca płatne, a na żółtych nie mogą parkować turyści. Na mapie Matery zaznaczyłem Parcheggio Nicoletti Michele. Jest to parking płatny położonym najbliżej Sassi.
Matera noclegi
Chyba najbardziej niezwykłymi miejscami noclegowymi w Materze są jaskiniowe hotele i apartamenty. Zazwyczaj cena ich jest wyższa, niż innych miejsc, ale za to noc w taki miejscu pozostanie w pamięci na długo. Już dziś porównaj ceny noclegów lub zarezerwuj nocleg w Materze.
Jeśli podobał Ci się mój artykuł o Materze, to dołącz do podróży na Instagramie, Facebooku i Twitterze, aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych artykułów z Włoch, w tym o Neapolu, Mediolanie, Bolonii i Bergamo oraz na https://podrozebezosci.pl.
Używasz Pinteresta? Mam dla Ciebie zdjęcie do pina z Matery.
