Palermo, serce Sycylii, to miejsce, gdzie historia spotyka egzotykę. Wąskie uliczki, barokowe fasady i zapach przypraw tworzą atmosferę, która oczarowuje każdego. Zwiedzanie tego miasta to podróż przez wieki – od arabskich wpływów po włoską elegancję. Wyobraź sobie złote mozaiki, gwarne targi i zachód słońca nad portem. Plaża Mondello kusi błękitem morza, a tętniący życiem targ Ballarò zachwyca smakami. W tym przewodniku znajdziesz 15 atrakcji, które pokażą, co warto zobaczyć w Palermo. Gotowy na niezapomniane wrażenia? Palermo czeka na odkrycie!
Spis treści
- Palermo największe atrakcje. Co warto zobaczyć i zwiedzić w Palermo?
- 1. Porta Nuova w Palermo
- 2. Pałac Normanów i Kaplica Palatyńska w Palermo
- 3. Villa Bonanno w Palermo
- 4. Katedra w Palermo
- 5. Mercato di Ballarò
- 6. Quattro Canti w Palermo
- 7. Fontanna Pretoria w Palermo
- 8. Kościół Santa Caterina d’Alessandria w Palermo
- 9. Kościół Santa Maria dell’Ammiraglio w Palermo
- 10. Kościół San Cataldo w Palermo
- 11. Teatro Massimo di Palermo
- 12. Pałac Zisa w Palermo
- 13. Katakumby Kapucynów w Palermo
- 14. Plaża Mondello w Palermo
- 15. Rezerwat Przyrody Capo Gallo
- Czy warto jechać do Palermo?
- Palermo — informacje praktyczne
Palermo największe atrakcje. Co warto zobaczyć i zwiedzić w Palermo?
1. Porta Nuova w Palermo
Porta Nuova to majestatyczna brama, która wita każdego wkraczającego do centrum Palermo. Zbudowana w XVI wieku, imponuje zdobieniami i skalą. Jej masywna konstrukcja opowiada historię triumfu i chwały. Bogato rzeźbione detale nawiązują do zwycięstwa Karola V nad Turkami. Przechodząc pod łukiem, poczujesz ciężar historii i ducha dawnych czasów. Wyobraź sobie konne procesje i rycerzy, którzy kiedyś przekraczali tę bramę. Z Porta Nuova roztacza się widok na urokliwą ulicę Corso Vittorio Emanuele, będącą główną ulicą miasta. To idealny punkt startowy do zwiedzania starówki Palermo.
2. Pałac Normanów i Kaplica Palatyńska w Palermo
Pałac Normanów (Palazzo dei Normanni) to symbol potęgi i splendoru Palermo. Ta imponująca budowla zachwyca architekturą, która łączy style arabskie, bizantyjskie i normańskie. Spacerując po pałacowych komnatach, przenosisz się do świata średniowiecznych królów. Jednak prawdziwy skarb kryje się wewnątrz, to wpisana na listę UNESCO XII-wieczna Kaplica Palatyńska (Cappella Palatina).
Jej złote mozaiki lśnią jak tysiące promieni słońca, tworząc niepowtarzalny spektakl światła. Każdy detal opowiada historię – świętych, władców i artystów, którzy tu tworzyli. Drewniany sufit zdobiony arabskimi ornamentami przypomina o wielokulturowej przeszłości Sycylii.
Wchodząc do Kaplicy Palatyńskiej, czujesz ciszę i majestat. To miejsce, które zachwyca zarówno miłośników sztuki, jak i poszukiwaczy duchowych przeżyć. Pałac Normanów i Kaplica Palatyńska to obowiązkowy punkt zwiedzania dla każdego, kto chce poznać duszę Palermo. Wstęp płatny. Więcej informacji na https://www.federicosecondo.org.
3. Villa Bonanno w Palermo
Villa Bonanno to miejsce, gdzie czas zwalnia, a natura koi zmysły. Ten urokliwy park miejski znajduje się niedaleko Pałacu Normanów, otoczony palmami i kwiatowymi alejkami. Spacerując ścieżkami, poczujesz zapach kwitnących drzew i delikatny powiew śródziemnomorskiego wiatru.
W centrum parku znajdują się starożytne ruiny rzymskich domów, które przypominają o wielowiekowej historii miasta. Ławki w cieniu wysokich palm zapraszają do chwili wytchnienia. Villa Bonanno to idealne miejsce, by odpocząć po zwiedzaniu Palermo, z filiżanką lokalnej kawy w ręku.
4. Katedra w Palermo
Katedra w Palermo to arcydzieło, które opowiada historię Sycylii poprzez architekturę. Zbudowana w 1185 roku, była świadkiem zmian władców i kultur. Jej fasada łączy gotyckie wieżyczki, arabsko-normańskie zdobienia i barokowe dodatki, gdyż jest dziełem wielu epok. Za swoje arabsko-normańskie dziedzictwo UNESCO umieściło ją na swojej liście.
Wchodząc do środka, przenosisz się w czasie. Grobowce królów Sycylii, takie jak Fryderyka II, spoczywają w ciszy marmurowych krypt. Kamienne kolumny i sklepienia przypominają o sile i majestacie dawnych czasów.
Wnętrze katedry ozdobione jest pięknymi mozaikami, które przyciągają wzrok swoją precyzją i blaskiem. Szczególnie wspaniałe są w okolicach marmurowego ołtarza. W Kaplicy Świętego Zbawiciela znajduje się natomiast kolekcja sztuki sakralnej, z niezwykłymi freskami i rzeźbami.
Koniecznie wejdź na dach katedry, by podziwiać panoramę Palermo. Czerwone dachy, błękit nieba i odległe góry, to widok, który zapiera dech i zostaje w pamięci.
Wejście do katedry w Palermo jest darmowe. Zapłacisz natomiast za możliwość wejścia na dach, zobaczenia grobowców, krypty, skarbca i położonego w budynku obok Muzeum Diecezjalnego. Warto kupić bilet łączony, by zobaczyć te wszystkie miejsca. Szczegóły na https://www.cattedrale.palermo.it.
5. Mercato di Ballarò
Mercato di Ballarò to nie tylko targ, ale prawdziwe centrum życia Palermo. Położony w historycznym centrum miasta, jest najstarszym i najbardziej autentycznym targiem na Sycylii, działającym nieprzerwanie od ponad tysiąca lat. Spacerując po jego wąskich alejkach, zanurzysz się w żywiołowym świecie zapachów, dźwięków i kolorów.
Stoły uginają się pod ciężarem świeżych owoców morza, soczystych pomarańczy, aromatycznych przypraw i lokalnych przysmaków. Kupcy głośno zachwalają swoje towary, a ich donośne głosy wypełniają powietrze niczym muzyka uliczna. Wszędzie unosi się zapach grillowanych ryb, smażonych arancini i słodkiej ricotty.
Ballarò to także historia spotkań kultur. Założony w czasach arabskich, przez wieki był miejscem wymiany nie tylko towarów, ale i tradycji kulinarnych. Dziś to miejsce, gdzie kuchnia włoska miesza się z arabskimi przyprawami i afrykańskimi wpływami, tworząc niepowtarzalny smak Palermo.
Spacerując po targu, możesz spróbować lokalnych specjałów, jak pane con la milza – kanapki z cielęcą śledzioną. Każdy kęs to podróż w głąb sycylijskiej duszy, pełnej intensywnych smaków i zapachów.
6. Quattro Canti w Palermo
Quattro Canti (Cztery Rogi), znane również jako Piazza Vigliena, to jeden z najbardziej charakterystycznych placów w Palermo. Powstało w XVII wieku na skrzyżowaniu dwóch głównych ulic miasta: Corso Vittorio Emanuele i Via Maqueda, które dzielą Palermo na cztery historyczne dzielnice: Kalsa, Albergheria, Capo i Vucciria. Plac symbolicznie łączy te części miasta, dlatego często nazywany jest „teatrem słońca” – przez większość dnia jedna z fasad pałaców jest oświetlona.
Każda z czterech symetrycznych fasad pałaców ozdobiona jest barokowymi rzeźbami, fontannami i symbolami. Reprezentują one cztery pory roku, czterech hiszpańskich władców Sycylii oraz patronki dzielnic. Bogactwo detali zachwyca – marmurowe postaci zdają się ożywać w blasku słońca. Plac miał podkreślać potęgę i organizację hiszpańskich rządów w Palermo, a także pełnić funkcję reprezentacyjnego centrum miasta.
Quattro Canti to scena życia Palermo, pełna ruchu, świateł i dźwięków. Wystarczy stanąć w centrum placu, by poczuć puls miasta. To miejsce, gdzie tradycja i codzienność mieszają się w harmonijny taniec. Spacerując po Palermo, nie sposób ominąć Quattro Canti. To punkt, gdzie historia i sztuka spotykają się w wyjątkowej harmonii.
7. Fontanna Pretoria w Palermo
Fontanna Pretoria to perła barokowej sztuki w sercu Palermo. Znajduje się na Piazza Pretoria, otoczona historycznymi budynkami, które podkreślają jej monumentalność. Powstała w XVI wieku we Florencji i została przeniesiona do Palermo w 1574 roku.
Fontanna składa się z trzech tarasów, ozdobionych rzeźbami nagich postaci mitologicznych, nimf, bogów i zwierząt. Ich wyraziste detale przyciągają wzrok i wzbudzają podziw. Woda, która delikatnie spływa po kamiennych stopniach, tworzy symfonię dźwięków, uspokajając zmysły.
Mieszkańcy Palermo nazwali ją „Fontanną Wstydu” z powodu nagości rzeźb, co w XVII wieku wywoływało oburzenie. Dodatkowo fontanna była postrzegana jako symbol korupcji gminy Palermo. Dziś budzi zachwyt jako przykład mistrzowskiego rzeźbiarstwa i wyrafinowanego designu.
8. Kościół Santa Caterina d’Alessandria w Palermo
Kościół Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej (Santa Caterina d’Alessandria) zbudowano w XVI wieku jako część klasztoru dominikanek. Zachwyca on bogactwem barokowych detali i wyjątkowym klimatem. Jego wnętrze wprost oszałamia – freski, marmurowe dekoracje i złocenia tworzą wizualną ucztę dla każdego miłośnika sztuki.
Zwiedzanie Santa Caterina to nie tylko podziwianie wnętrza kościoła. Klasztor, który otacza kościół, otwiera przed tobą swoje sekrety. Przejdź przez krużganki, wypełnione ciszą i zapachem kwiatów, które kiedyś były azylem dla zakonnic. Wejdź na dach, gdzie czeka na ciebie punkt widokowy. Stąd rozciąga się zapierająca dech panorama Palermo – fontanna Pretoria, dachy, kopuły i góry w tle tworzą widok wart każdej chwili.
Na koniec odwiedź piekarnię klasztorną, znaną z wyśmienitych tradycyjnych wypieków. Spróbuj cannoli, cassaty lub minne di Sant 'Agata (piersi świętej Agaty), przygotowanych według dawnych receptur. Smaki tych słodyczy pozwolą ci poczuć autentyczne smaki Sycylii.
Wstęp do kościoła, klasztoru oraz na punkt widokowy jest płatny. Za darmo wejdziesz do krużganków oraz do piekarni, która się tam znajduje. Wejście do piekarni jest na lewo od wejścia do kościoła, na placu obok fontanny Pretoria.
9. Kościół Santa Maria dell’Ammiraglio w Palermo
Kościół Santa Maria dell’Ammiraglio, zwany też La Martorana, to prawdziwa perełka sztuki sakralnej wpisana na listę UNESCO. Znajduje się na Piazza Bellini i zachwyca połączeniem bizantyjskiego przepychu, normandzkiej tradycji oraz barokowego stylu. Jego historia sięga XII wieku, kiedy admirał Jerzy z Antiochii, służący królowi Rogerowi II, ufundował tę świątynię.
Wnętrze kościoła oszałamia od pierwszego spojrzenia. Złote mozaiki przedstawiające Chrystusa Pantokratora, sceny biblijne i świętych ożywiają ściany, tworząc świetlistą symfonię. Każda mozaika to arcydzieło, w którym precyzja łączy się z duchową głębią.
Gotyckie łuki i bizantyjskie kopuły harmonijnie współgrają z barokowymi freskami dodanymi w XVIII wieku. Światło wpadające przez witraże ożywia wnętrze, malując kolorowe refleksy na kamiennych posadzkach.
Kościół Martorana to także świadectwo bogatej historii Palermo, gdzie Wschód spotyka się z Zachodem. To miejsce, które przyciąga zarówno miłośników sztuki, jak i osoby poszukujące chwili zadumy w otoczeniu nieskończonego piękna. Spacerując po nim, poczujesz, jak historia i sztuka splatają się w jedno. Wstęp do kościoła jest płatny.
10. Kościół San Cataldo w Palermo
Tuż obok kościoła Santa Maria dell’Ammiraglio na Piazza Bellini znajduje się kościół San Cataldo. Jego charakterystyczne czerwone kopuły przyciągają wzrok, kontrastując z otaczającą architekturą. Zbudowany w XII wieku, jest przykładem normandzkiej prostoty połączonej z arabskimi wpływami i również znajduje się na liście UNESCO.
Fasada kościoła zachwyca surowością. Prostokątna bryła z symetrycznymi łukami i geometrycznym porządkiem emanuje spokojem. Gdy wejdziesz do środka, zaskoczy cię skromność wnętrza. Kamienne ściany pozbawione zdobień podkreślają duchowy charakter tego miejsca.
Historia San Cataldo jest równie fascynująca. Powstał jako kaplica prywatna dla admirała Maio di Bari, a później służył różnym celom – od magazynu po siedzibę zakonników. Dziś pełni rolę zabytku i przypomina o wielokulturowym dziedzictwie Palermo. Wstęp do kościoła jest płatny. Sugeruję kupić bilet łączony do tego kościoła oraz do kościoła Santa Maria dell’Ammiraglio.
11. Teatro Massimo di Palermo
Teatro Massimo to miejsce, które zachwyca nie tylko melomanów, ale i miłośników architektury. Zbudowany pod koniec XIX wieku, jest największym teatrem operowym we Włoszech i trzecim co do wielkości w Europie. Monumentalne schody prowadzą do fasady, która przypomina antyczną świątynię.
Wnętrze olśniewa przepychem. Złote ornamenty, czerwony aksamit i gigantyczny żyrandol tworzą atmosferę pełną magii. Akustyka teatru jest tak doskonała, że najmniejszy szept potrafi wypełnić salę.
Budowa teatru trwała ponad 20 lat, a otwarcie w 1897 roku było wielkim wydarzeniem. Po latach świetności teatr zamknięto na renowację w 1974 roku i ponownie otwarto dopiero w 1997 roku. Jego odrodzenie stało się symbolem nowego życia Palermo.
Teatro Massimo znany jest także z finałowej sceny filmu Ojciec chrzestny III.
12. Pałac Zisa w Palermo
Pałac Zisa (Zisa Palace) to wyjątkowy przykład arabskiego wpływu na architekturę Palermo. Zbudowany w XII wieku przez arabskich rzemieślników dla Normanów, miał być letnią rezydencją królów Sycylii. Nazwa „Zisa” pochodzi od arabskiego słowa oznaczającego „drogi” i idealnie opisuje to miejsce.
Fasada pałacu, surowa, lecz harmonijna, przyciąga wzrok geometrycznym porządkiem i zdobieniami inspirowanymi arabską sztuką. Wnętrze emanuje chłodnym luksusem, dzięki wysokim sklepieniom i systemowi naturalnej klimatyzacji. Centralna sala z fontanną i ornamentami oddaje atmosferę orientalnego ogrodu.
Historia pałacu opowiada o czasach, gdy Palermo było miejscem spotkania kultur – arabskiej, normandzkiej i bizantyjskiej. Władcy Sycylii korzystali z jego uroków, relaksując się w otoczeniu ogrodów i basenów, które dziś są częścią Parku Zisa.
Odwiedzając pałac, zobaczysz też muzeum, które prezentuje islamskie sztuki dekoracyjne. Delikatne rzeźby, ceramika i tkaniny wciągną cię w świat dawnego Orientu. Spacerując po salach, możesz poczuć echo przeszłości – szept historii splatający się z pięknem sztuki. Pałac znajduje się na liście UNESCO i wstęp do niego jest płatny. Wiedz także, że jest oddalony od centrum, a jego okolica nie jest ciekawa.
13. Katakumby Kapucynów w Palermo
Katakumby Kapucynów w Palermo to miejsce, które łączy historię, tajemnicę i mroczny urok. W tych podziemiach, zbudowanych pod klasztorem kapucynów w XVI wieku, znajduje się około 2000 mumii i szkieletów. Chowano w nich ludzi od XVI wieku do lat 20. XX wieku.
Korytarze pełne cichych świadków przeszłości ukazują różnorodność mieszkańców Palermo. Mumie zostały ułożone według płci i pozycji społecznej, tworząc niezwykły porządek.
Ciała zostały zakonserwowane dzięki specjalnej technice suszenia i balsamowania. Spoglądają na odwiedzających, ubrani w stroje z epoki. Każda postać wydaje się opowiadać swoją historię – od dziecka w białej sukni po dostojnego mnicha.
Najbardziej znana jest mumia Rosalii Lombardo, zwanej „Śpiącą Królewną”. Jej doskonale zachowane ciało wydaje się jakby spało, wzruszając i fascynując jednocześnie.
Wizyta w katakumbach to spotkanie z niezwykłą tradycją pochówku. To doświadczenie, które zostaje w pamięci i skłania do refleksji nad przemijaniem. Uwaga: we wnętrzu nie można robić zdjęć, a wstęp jest płatny. Więcej na https://www.catacombefraticappuccini.com.
14. Plaża Mondello w Palermo
Plaża Mondello to kwintesencja sycylijskiego uroku. Znajduje się zaledwie kilka kilometrów od centrum Palermo, otoczona malowniczymi wzgórzami Monte Pellegrino i Monte Gallo. Jej złocisty piasek i krystalicznie czysta woda w sezonie letnim przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Ciepły piasek delikatnie otula stopy, a łagodny szum fal koi zmysły. Turkusowe morze zaprasza do kąpieli, oferując idealne warunki do snorkelingu i relaksu. Charakterystyczne, kolorowe kabiny kąpielowe tworzą nostalgiczny klimat dawnych lat.
Mondello to nie tylko plaża, ale i pełne życia miasteczko. Nadmorskie promenady kuszą zapachem świeżych owoców morza i aromatycznej pizzy. Kawiarnie serwują espresso z widokiem na zachodzące słońce, malujące niebo ciepłymi odcieniami różu i pomarańczy.
Nie brakuje tu także atrakcji dla miłośników aktywności. Możesz spróbować windsurfingu, rejsu katamaranem lub po prostu spacerować wzdłuż brzegu, delektując się widokami. Plaża Mondello to miejsce, które pozwala na chwilę zapomnieć o codzienności i zanurzyć się w sycylijskim raju.
15. Rezerwat Przyrody Capo Gallo
Rezerwat Przyrody Capo Gallo (Riserva Naturale di Capo Gallo) urzeka spokojem i dzikością. Położony na północnym wybrzeżu Palermo rezerwat oferuje widoki na krystalicznie czyste wody Morza Tyrreńskiego i strome klify porośnięte bujną roślinnością. W tym miejscu natura przemawia pełnym głosem – szum fal, zapach sosen i śpiew ptaków tworzą idealną harmonię.
Rezerwat powstał w 2001 roku, by chronić unikalne ekosystemy tego zakątka Sycylii. Na obszarze ponad 500 hektarów spotkasz rzadkie gatunki roślin, jaskinie kryjące tajemnice prehistorii oraz szlaki prowadzące wzdłuż wybrzeża i przez gaje oliwne. Każdy krok odkrywa przed tobą inny fragment magicznego krajobrazu.
Capo Gallo to również miejsce o bogatej historii. W czasach starożytnych było punktem obserwacyjnym, a do dziś zachowały się pozostałości wież strażniczych. Jego dzikie plaże, jak Cala Gallo czy Punta Barcarello, były świadkami niezliczonych opowieści o marynarzach i rybakach. To idealne miejsce na piesze wędrówki, snorkeling czy po prostu relaks w otoczeniu przyrody.
Czy warto jechać do Palermo?
Palermo to miasto kontrastów, które potrafi zachwycić, ale też zaskoczyć swoją surowością. Barokowe pałace, mozaikowe kościoły i tętniące życiem targi tworzą malowniczą scenerię. Spacerując po jego ulicach, poczujesz zapach świeżych arancini, usłyszysz nawoływania kupców i zobaczysz zabytki, które opowiadają historię Sycylii.
Jednak Palermo ma także swoją ciemniejszą stronę. Śmieci są niemal wszędzie – zalegają na chodnikach, ulicach, a czasem nawet w pobliżu zabytków. Ich ilość przytłacza bardziej niż w Neapolu czy Katanii, co może być zaskoczeniem dla wielu turystów. Mimo tego miasto ma w sobie niezwykły urok, który przyciąga jak magnes.
Palermo to nie tylko piękno zabytków, ale też autentyczność codziennego życia. To miasto, które nie ukrywa swoich wad, lecz otwarcie je pokazuje. Jeśli jesteś gotów zaakceptować ten chaos, znajdziesz w Palermo niezapomniane chwile i widoki. To miejsce, które trzeba zrozumieć, by się w nim zakochać.
Palermo — informacje praktyczne
Mapa atrakcji i ciekawych miejsc w Palermo
Jak dojechać do Palermo?
Podróż do Palermo to zaproszenie do świata włoskiego słońca i sycylijskich krajobrazów. Najszybszym sposobem jest samolot na lotnisko Falcone-Borsellino – bezpośrednie loty z Polski oferuje Ryanair. Wystarczy kilka godzin w powietrzu, by znaleźć się w sercu Sycylii. Bilety do Palermo w najlepszych cenach znajdziesz TUTAJ.
Dla miłośników przygód alternatywą jest podróż samochodem. Przejeżdżasz przez malownicze krajobrazy Europy, mijając Alpy i toskańskie wzgórza. Promy z Neapolu, Genui czy Salerno przewożą auta na Sycylię, czyniąc trasę jeszcze bardziej emocjonującą.
Jak dojechać z lotniska w Palermo do centrum miasta?
Najwygodniejszym rozwiązaniem jest bezpośredni pociąg Trinacria Express. Kursuje co godzinę i zabierze cię prosto z „Palermo Aeroporto” do serca miasta w około 50 minut. Przez okna wagonu zobaczysz wybrzeże, pełne palm i błękitu Morza Tyrreńskiego.
Alternatywą jest autobus Prestia e Comandè, kursujący co 30 minut. Komfortowe siedzenia i przestronne okna pozwalają podziwiać krajobrazy podczas około 40-minutowej jazdy. Przystanek końcowy znajduje się w pobliżu głównego dworca, idealnie położonego na dalsze zwiedzanie. Bilet jest trochę tańszy niż na pociąg, a kupując go przez internet, zapłacisz jeszcze mniej.
Jeśli wolisz niezależność, wynajmij samochód TUTAJ. Droga SS113 prowadzi wzdłuż wybrzeża, a mijane zatoczki zachęcają do krótkich postojów. Taksówki to opcja wygodna, lecz nie najtańsza – warto wcześniej uzgodnić cenę.
Palermo noclegi
Palermo oferuje szeroki wybór noclegów, od luksusowych hoteli po tanie i klimatyczne hostele. Jeśli marzysz o elegancji, rozważ Grand Hotel Piazza Borsa TUTAJ. Znajduje się w sercu miasta, a jego marmurowe wnętrza zachwycają majestatycznym stylem. Zrelaksujesz się tu po dniu pełnym zwiedzania.
Szukasz budżetowej opcji? A Casa di Amici Hostel TUTAJ to miejsce z artystycznym klimatem i przyjazną atmosferą. Kolorowe wnętrza i wspólne przestrzenie zachęcają do poznawania ludzi z całego świata.
Dla miłośników autentyczności polecam Casa Nostra Boutique Hotel TUTAJ, które łączy nowoczesność z sycylijskim urokiem. Pokoje są jasne, a widok z tarasu zapiera dech.
Każdy nocleg w Palermo ma coś wyjątkowego. Możesz zasypiać przy dźwiękach tętniącego życiem miasta lub w ciszy malowniczej okolicy. To ty wybierasz swoją wymarzoną bazę wypadową. Więcej ofert znajdziesz TUTAJ.
Jeśli podobał Ci się mój artykuł o atrakcjach Palermo, to dołącz do podróży na Instagramie, Facebooku, TikToku i YouTube aby zawsze być na bieżąco. Zapraszam również do lektury innych artykułów z Włoch, w tym o Bolonii, Mediolanie, Materze, Bergamo i Jeziorze Como na https://podrozebezosci.pl.
Używasz Pinteresta? Mam dla Ciebie zdjęcie do pina.